Ülseratif kolit: Belirtileri, tedavisi

Kısa bir bakış

Semptomlar: Kanlı-mukuslu ishal, kramp tarzında alt karın ağrısı, sol alt karın bölgesinde kolik tarzı ağrı, şişkinlik, performans kaybı.
Tedavi: Belirtileri hafifletmeye yönelik ilaçlar (mesalazin, kortizon gibi 5-ASA), gerekiyorsa ameliyat.
Nedenleri: Bilinmiyor; muhtemelen çeşitli risk faktörleriyle birlikte genetik bir yatkınlıktır.
Risk faktörleri: Muhtemelen çevresel faktörler (batı yaşam tarzı), muhtemelen psikolojik faktörler de
Teşhis: Fizik muayene, kan ve dışkı testleri, kolonoskopi, ultrason ve muhtemelen ileri görüntüleme prosedürleri.
Prognoz: Semptomlar genellikle tedaviyle kontrol altına alınabilir; Tedavi şu anda yalnızca kolon ve rektumun çıkarılmasıyla mümkündür.
Hastalığın seyri: Genellikle bireysel olarak çok farklı nüks süreleri ve semptomlarla nüks eder.
Prognoz: Enflamasyon ne kadar yaygınsa tedavi ve prognoz da o kadar zor olur.

Ülseratif kolit nedir?

Normalde ülseratif kolitte iltihaplanma kalın bağırsağın son bölümü olan rektumda başlar. Bağırsakların bu bölümü ile sınırlıysa doktorlar buna proktit de derler. Etkilenenlerin yaklaşık yüzde 50'si hastalığın bu nispeten hafif formundan muzdariptir.

Ancak belirli koşullar altında hastalık kolonun diğer bölümlerine yayılır. Kolonun sol tarafına da uzanıyorsa hastada sol kolit var demektir. Hastaların yaklaşık dörtte birinde durum böyledir. Hastaların geri kalan yüzde 25'inde iltihap kolonun daha da yukarısına kadar uzanıyor. Pankolit olarak adlandırılan durumda kolonun tamamı etkilenir. Semptomların şiddeti kolitin yaygınlığıyla birlikte artar.

Ülseratif kolit mi yoksa Crohn hastalığı mı?

Ayrıca ülseratif kolitte, genellikle bağırsak duvarının en üst tabakası olan bağırsak mukozasıyla sınırlı olan, düzensiz bir inflamasyon yayılımı gelişir. Buna karşılık Crohn hastalığında bağırsak duvarının tüm katmanlarını kapsayan yamasal inflamasyon odakları vardır.

Ülseratif kolit genellikle 16 ila 35 yaş arasındaki gençleri etkiler. Ancak prensip olarak hastalığa her yaşta yakalanmak mümkündür. Küçük çocuklar bile bazen kolonun kronik iltihabından muzdariptir.

Ülseratif kolitin belirtileri nelerdir?

Ülseratif kolit sıklıkla sinsice başlar, dolayısıyla etkilenen kişiler bunu genellikle geç fark eder. Bununla birlikte, ani başlangıçlı şiddetli semptomların olduğu akut bir seyir de mümkündür. İltihap bağırsakta ne kadar yayılırsa belirtiler de o kadar şiddetli olur. Ülseratif kolitin akut bir bölümünde semptomlar bazen o kadar şiddetli olur ki, hastaların hastanede tedavi edilmesi gerekir.

kanlı mukuslu ishal
dışkılama için ağrılı dürtü (tenesmus)
sık sık, sıklıkla gece dışkılama dürtüsü
Özellikle bağırsak hareketlerinden önce kramp veya kolik alt karın ağrısı
tantana
iştahsızlık, kilo kaybı, yorgunluk ve performans kaybı
anemi (kanlı ishal nedeniyle)
hafif ila yüksek ateş
çocuklarda büyüme bozuklukları

Hafif bir seyirde, kanlı dışkılar ve daha sık tuvalete çıkma (günde beş defaya kadar) ana semptomlardır; aksi takdirde hastalar genellikle iyidir. Daha nadir vakalarda, etkilenen bireyler Hastalığın daha şiddetli seyrinde tuvalete gitme sayısı daha da artar ve buna ateş, karın krampları ve diğer semptomlar da eklenir. Hastalar sıklıkla kendilerini çok hasta ve güçsüz hissederler.

Ülseratif kolitin bir bölümü nadiren ishal olmadan geçer. Ülseratif kolitli bazı kişiler bunun yerine kabızlık bildirmektedir. Ancak bunlar hastalığın tipik belirtileri arasında yer almaz.

Bazı durumlarda belirtiler bağırsak dışında da ortaya çıkar. Ancak bu durum ülseratif kolitte Crohn hastalığına göre daha az sıklıkta görülür. En sık görülen semptomlar eklemlerde (artrit), omurgada veya kuyruk sokumunda iltihaplanmadır. Bazen göz bölgesinde iltihaplanma gelişir veya kemik kaybı (osteoporoz) meydana gelir. Eklemlerin iltihabı sıklıkla ülseratif kolitte eklem ağrısına neden olur ve omurganın iltihabı ülseratif kolitte sırt ağrısına neden olabilir.

Deride küçük ülserler, süpürasyonlar veya kırmızı-mor nodüller (özellikle alt bacakların ön kısmında) gelişebilir. Ancak diğer deri döküntüleri ülseratif kolitin tipik semptomları değildir. Bazı durumlarda karaciğerin içindeki ve dışındaki safra kanallarında iltihaplanma (primer sklerozan kolanjit) görülür.

Ülseratif kolit nasıl tedavi edilebilir?

Özellikle ülseratif kolit tedavisine yönelik çeşitli ilaçlar mevcuttur. Hem akut atakta (atak tedavisi) hem de akut atak sonrası hastalıksız süreyi uzatmak için idame tedavisinde kullanılırlar.

Şiddetli veya komplike ülseratif kolit vakalarında veya örneğin kanamayı durdurmak için kanama gibi komplikasyonlarda ameliyat düşünülür.

Ülseratif kolit için nüks tedavisi

Ülseratif kolitte, fitiller veya lavmanlar gibi ilaçlar doğrudan bağırsaklardaki iltihap bölgesinde en iyi şekilde çalışır. İlacın bu hedefe yönelik lokal uygulaması, tabletler gibi vücutta (sistemik olarak) etki eden ilaçlara kıyasla yan etkilerin ortaya çıkma olasılığının daha düşük olduğu anlamına gelir.

Nüks tedavisi için aşağıdaki ilaçlar mevcuttur:

Kortikoidlerin (“kortizon”) aynı zamanda antiinflamatuar etkisi de vardır (örn. prednizolon). Hafif vakalarda lokal olarak uygulanırlar (örn. fitil veya lavman olarak); daha ciddi vakalarda tablet şeklinde uygulanırlar.
İmmünosupresanlar, bağışıklık sisteminin aktivitesini azaltan aktif maddelerdir (örn. azatiyoprin, siklosporin A, takrolimus). Şiddetli veya komplike ülseratif kolitte, örneğin kortizonun etkili olmadığı veya tolere edilemediği durumlarda kullanılırlar.
Adalimumab, infliximab, vedolizumab veya ustekinumab gibi terapötik antikorlar da bağışıklık sistemini ve dolayısıyla inflamatuar yanıtı farklı şekillerde inhibe eder. Ayrıca kortizonun etkili olmadığı veya tolere edilemediği daha ciddi ülseratif kolit vakalarında da göz önünde bulundurulur.

Doktorun kolit ülseroza tedavisinde bu ilaçlardan hangisini kullanacağı çeşitli faktörlere bağlıdır. Semptomların yaygınlığının yanı sıra bağırsaktaki iltihabın şiddeti ve yaygınlığı da rol oynar (adım tedavisi). Ayrıca hekim, tedaviyi planlarken, etkilenen kişinin şu ana kadar ilaca ne kadar iyi yanıt verdiğini ve kolorektal kanser riskinin ne kadar büyük olduğunu dikkate alır. Şiddetli bir akut atak durumunda hastanede tedavi tavsiye edilir.

Doktorlar, aşağıdaki kriterler karşılandığında şiddetli ülseratif kolitten bahseder: günde altı veya daha fazla şiddetli kanlı ishal, ateş, çarpıntı (taşikardi), anemi ve azalmış eritrosit sedimantasyon hızı.

Ülseratif kolit için bakım tedavisi

Günlük 5-ASA uygulamasına rağmen nüksetme meydana gelirse hekim gelecekteki idame tedavisini genişletir (tedavi artırımı): Örneğin hekim 5-ASA dozajını artırır veya bunun yerine immünsüpresanlar veya TNF antikorları reçete eder.

Kortizon ise ülseratif kolitte idame tedavisi için uygun değildir: Bu amaç için etkili değildir ve uzun süre kullanıldığında ciddi yan etkilere (osteoporoz, katarakt vb.) neden olabilir.

5-ASA'yı tolere edemeyen hastalar için canlı Escherichia coli Nissle bakterisini içeren bir probiyotik mevcuttur. Bunlar, semptomsuz dönemleri uzatması gereken, hastalığa neden olmayan bağırsak bakterileridir.

Ülseratif kolit: cerrahi

İşlem sırasında cerrah rektumla birlikte kalın bağırsağın tamamını çıkarır (proktokolektomi). İnce bağırsağın bir kısmından anüse bağladığı bir kese oluşturur. Her şey iyileştiğinde bu kese yeni rektum görevi görür. O zamana kadar cerrah geçici olarak yapay bir anüs yaratır.

Ameliyattan sonra hastaların artık kolit ülseroza ilaçlarına ihtiyacı yoktur. Ancak bağırsak alışkanlıkları değişebilir: Bazı hastaların ameliyat sonrasında bağırsak hareketleri eskisine göre daha sık olur. Ayrıca dışkı daha ince ve daha lekeli olabilir.

Ülseratif kolit: Kendi başınıza yapabilecekleriniz

Dışkıda ilk kan belirtisinde doktorunuza görünün. Nüks tedavisine erken başlanırsa nüksü kısaltmak ve hafifletmek mümkündür. Şiddetli bir akut atak sırasında yatakta kalmalısınız.

Ülseratif kolit (veya genel olarak kronik inflamatuar bağırsak hastalığı) olan kişiler için bir kendi kendine yardım grubuna katılın. Etkilenen diğer kişilerle fikir alışverişinde bulunmak, birçok kişinin hastalıkla başa çıkmasına yardımcı olur.

Yaşam kalitesini ve refahı artırmak ve stresi azaltmak için örneğin rahatlama teknikleri, yoga, meditasyon veya düzenli egzersiz (koşu gibi) önerilir.

Bahsedilen önlemler en iyi ihtimalle geleneksel tıbbi tedaviyi tamamlar ancak onun yerini almaz. Terapiyi kendiniz en iyi şekilde nasıl destekleyebileceğiniz konusunda doktorunuzla konuşun.

Ülseratif kolitte beslenme

Genel olarak ülseratif kolitte beslenmeye ilişkin bir beslenme planı ya da özel bir kılavuz bulunmamaktadır. Etkilenenlerin dengeli ve çeşitli bir diyete dikkat etmesi gerekir.

Bu gibi durumlarda, zayıf kemikler için kalsiyum açısından zengin birçok gıda gibi bireysel olarak uyarlanmış bir diyet çok faydalıdır. Etkilenenler doktorlarına veya beslenme uzmanına danışmalıdır.

Şiddetli eksiklik belirtileri durumunda, etkilenenlerin ek olarak, ilgili hekime danışarak eksik vitamin veya mineralleri içeren preparatlar almaları gerekir.

Ülseratif koliti olan bazı kişiler genel olarak veya hastalığın bir döneminde belirli gıda bileşenlerini çok az tolere ederler. Diyette bunun dikkate alınması tavsiye edilir. Örneğin, insanların laktoza karşı intoleransı (laktoz intoleransı) varsa süt ve peynir veya yoğurt gibi süt ürünlerinin tüketimini önlemek veya sınırlamak mantıklıdır.

Alkolün ülseratif kolitte atağı teşvik edip etmediği henüz net bir şekilde araştırılmamıştır. Ancak genel olarak alkolün yalnızca küçük miktarlarda tüketilmesi veya alkolden tamamen kaçınılması tavsiye edilir.

Ülseratif kolit diyetle tedavi edilemez ancak semptomları hafifletmek mümkün olabilir.

Nedenleri ve risk faktörleri

Ülseratif kolitin nedenleri ve risk faktörleri, ülseratif kolit alevlenmesinin tetikleyicileri gibi tam olarak anlaşılamamıştır.

Muhtemelen diğer şeylerin yanı sıra genetik yatkınlık da önemli bir rol oynamaktadır. Bunun nedeni ülseratif kolitin bazen ailelerde daha sık görülmesidir. Örneğin, etkilenen bireylerin kardeşlerinde ülseratif kolit gelişme riski normal popülasyonla karşılaştırıldığında 50 ila XNUMX kat daha yüksektir. Ancak genetik yatkınlık muhtemelen tek başına bağırsak hastalığının başlamasına yol açmaz; ülseratif kolit bu nedenle klasik anlamda kalıtsal değildir.

Ülseratif kolit otoimmün bir hastalık mıdır?

Mevcut bilgilere göre aktif sigara içmenin ülseratif kolit riskini arttırdığı veya ciddiyetini etkilediği görülmemektedir. Öte yandan, eski sigara içenlerin hastalık riski yaklaşık yüzde 70 daha yüksektir.

Psikolojik stres, halihazırda hastalığı olan hastalarda ülseratif kolit ataklarını şiddetlendirebilir veya hatta tetikleyebilir.

Muayeneler ve teşhis

Ülseratif kolit tanısı birkaç bileşenden oluşur. Öncelikle doktor, hastanın tıbbi geçmişini (anamnezini) almak için etkilenen kişiyle ayrıntılı olarak konuşacaktır: Diğer şeylerin yanı sıra, hastanın semptomlarının, önceki hastalıklarının ve herhangi bir hastalığın olup olmadığı hakkında ayrıntılı bir açıklama isteyecektir. Ailede bilinen herhangi bir ülseratif kolit vakası var mı?

Doktor için diğer önemli bilgiler, örneğin hastanın sigara içip içmediği, düzenli ilaç alıp almadığı veya bazı gıdalara karşı intoleransının olup olmadığıdır.

Fiziksel Muayene

Kan testleri

Bir sonraki önemli adım bir kan testidir: Önemli olan örneğin inflamasyon değerleri CRP (C-reaktif protein) ve kan sedimantasyonudur. Sodyum ve potasyum elektrolitleri de sıklıkla değişir, çünkü buna karşılık gelen bir eksiklik genellikle sık görülen ishalin bir sonucu olarak gelişir.

Karaciğer enzimleri gama-GT ve alkalin fosfatazın (AP) kandaki yüksek seviyeleri, karaciğerin içindeki ve dışındaki safra kanallarında iltihaplanmanın (birincil sklerozan kolanjit) (ülseratif kolitin bir komplikasyonu) gelişip gelişmediğini gösterir. Ayrıca kan değerleri olası bir anemi veya demir eksikliği hakkında da bilgi verir.

Dışkı muayenesi

kolonoskopi

Ülseratif koliti tespit etmenin ve boyutunu belirlemenin güvenilir bir yöntemi kolonoskopidir. Bu prosedürde doktor ince, esnek, tüp şeklinde bir aleti (endoskop) anüsten bağırsağa sokar ve kolonun içine doğru ilerletir.

Endoskopun ucunda küçük bir kamera ve bir ışık kaynağı bulunur. Doktor bunu bağırsağı içeriden incelemek için kullanır. Bu sayede ülseratif kolitte olduğu gibi mukozal değişiklikler ve iltihaplar tespit edilebilmektedir. Gerektiğinde doktor, doku örneklerini doğrudan endoskop aracılığıyla alarak laboratuvarda analiz ettirir.

Ülseratif kolit tanısı konulduktan sonra kontrol amacıyla düzenli kolonoskopiler yapılır.

Kapsül endoskopisi sayesinde ince bağırsağın tamamı içeriden daha yakından görülebilmektedir. Bir vitamin kapsülü büyüklüğündeki minik endoskop yutulur ve anüse giderken sindirim sisteminin içini filme alır. Görüntüleri dahili verici aracılığıyla hastanın yanında taşıdığı veri kayıt cihazına gönderir.

Görüntüleme prosedürleri

Gerek tanı amaçlı, gerekse hastalığın ileriki dönemlerinde tekrar tekrar ultrason (sonografi) ile karın muayenesi yapılır. Bu sayede örneğin bağırsağın iltihaplı kısımlarını tespit edebilir. Tehlikeli bir komplikasyon olan ciddi derecede genişlemiş bağırsak (megakolon) da ultrasonla tespit edilebilir.

Bazı durumlarda başka görüntüleme prosedürleri de gereklidir. Örneğin, kolonda bir daralma (kolon stenozu) varsa, doktor kolon kanserini dışlamak için bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) isteyecek ve anormal bölgeden doku örneği alacaktır.

Hastalığın seyri ve prognoz

Başlangıcı gibi ülseratif kolitin seyri de tahmin edilemez. Hastaların yüzde 80'inden fazlasında ülseratif kolit nüksetmeler halinde ilerler: az ya da çok şiddetli semptomların olduğu aşamalar (akut nüksetmeler), inflamasyonun ve semptomların olmadığı aşamalarla değişir. Doktorlar kronik-tekrarlayan bir seyirden bahsediyorlar. Ülseratif kolitte nüks süresi kişiden kişiye değişir ve tahmin edilemez.

Hastaların yaklaşık yüzde onunda hastalık kronik-sürekli bir seyir izler: Bu durumda semptomlar bir atak sonrasında tamamen azalmaz.

Birkaç vakada ülseratif kolit fulminan bir seyir izler: Hastalık aniden şiddetli, kanlı ishal, şiddetli karın ağrısı ve yüksek ateşle başlar. Etkilenenler hızla susuz kalır ve şok belirtileri gelişebilir. Yaklaşık on hastadan üçü hastalığın seyri sırasında ölmektedir.

Ülseratif kolitin prognozu nedir?

Enflamasyonun yayılmasına bağlı olarak ülseratif kolitin prognozu değişir. Ülseratif kolit ilaçla tedavi edilemese de hastalığın belirtileri ve seyri kontrol altında tutulabilir. Ülseratif kolit rektum ve kolonun doğrudan bitişik kısımlarıyla sınırlıysa, bu genellikle hastaların normal bir yaşam beklentisiyle makul derecede normal bir yaşam sürmeleri için yeterlidir.

Bağırsaktaki iltihaplanma ne kadar yaygın olursa, ülseratif kolitin tedavisi ve prognozu da o kadar zor olur. Ancak pankreatit olsa bile etkilenenlerin yüzde 80'inden fazlası 20 yıl sonra hala hayatta. Şu anda hastalık ancak kolonun tamamının çıkarılmasıyla tedavi edilebilmektedir.

Ülseratif kolit komplikasyonları

Ayrıca aşırı derecede genişleyen bağırsağın patlaması (bağırsak delinmesi) riski de vardır. Bağırsak içeriği (dışkı) daha sonra karın boşluğuna boşalır – peritonit gelişir. Bu gibi durumlarda hayati tehlike söz konusudur!

Ülseratif kolitin diğer bir komplikasyonu da şiddetli kanamadır: Bağırsak mukozasında iltihaplanma sonucu oluşan ülserler bazen yırtılıp kanar. Şiddetli vakalarda kan kaybı o kadar şiddetli olur ki, etkilenen kişi bayılır.

Ülseratif kolit, çocuklarda büyüme geriliğine neden olabilir ve bu durum yetersiz beslenmeyle daha da kötüleşebilir.

Mesalazin ile uzun süreli tedavi, kolon kanseri riskini yaklaşık yüzde 75 oranında azaltabilir!

Kolon ve rektumun alınmasının olası bir sonucu da poşet iltihabıdır: Doktorlar, cerrahın ameliyat sırasında yapay bir rektum haline getirdiği ince bağırsağın kese benzeri rezervuarını "kese" olarak adlandırır. Bu, ameliyatı takip eden yıllarda etkilenenlerin yaklaşık yarısında iltihaplanır. Poşit belirtileri arasında ishal, bağırsaktan kanama ve ateş bulunur. Kortizonlu veya antibiyotikli lavmanlar iltihapla savaşmaya yardımcı olur.

Hamilelik üzerindeki etkileri

Ülseratif kolitte sakatlık derecesi

Engellilik derecesi (GdB) olarak adlandırılan, engelliliğin ciddiyetinin ve bununla ilişkili işlevsel bozuklukların bir ölçüsüdür. Ülseratif kolitte hastalığın şiddetine göre 20 ile 80 arasında değişmektedir (GdB için maksimum değer 100'dür). GdB'nin 50 olması durumunda doktorlar ülseratif kolitte ciddi bir sakatlıktan söz ediyor. GdB konuyla ilgilidir çünkü engelli kişiler belirli durumlarda dezavantajları nedeniyle tazminat alma hakkına sahiptir.

Ülseratif kolitin kişiye erken emeklilik hakkı kazandırıp kazandırmadığı konusunda genel bir cevap vermek mümkün değildir. Şüpheniz varsa, tavsiye için doktorunuza danışın.