Kısa bir bakış
- Semptomlar: Vücudun etkilenen bölgesinde kaşıntı, yanma, ağrı, gerginlik hissi, daha sonra sıvı birikmesiyle birlikte tipik kabarcık oluşumu, daha sonra kabuk oluşumu, ayrıca ilk enfeksiyon durumunda ateş gibi genel hastalık belirtileri ile de mümkündür
- Nedenleri ve risk faktörleri: Çoğunlukla herpes simpleks virüsü tip 1 ve tip 2 ile bulaşma enfeksiyonu, sıklıkla aile içinde çocukken ilk enfeksiyon, enfeksiyon cinsel ilişki yoluyla da mümkündür, sıklıkla zayıflamış bir bağışıklık sistemi nedeniyle tekrarlanan herpes salgınları
- Teşhis: Vücudun etkilenen kısmına bağlı olarak, tipik semptomların görsel teşhisine ve laboratuvar testlerine dayanmaktadır.
- Tedavi: Virüs önleyici ilaçlarla (antiviraller) tedavi edilebilir, hastalık süresi kısaltılabilir, bazı ev ilaçlarının kullanımı da basit bir hastalık seyri ile mümkündür
- Prognoz: Tedavi edilemez, genellikle yara izi bırakmadan zararsız seyreder, antiviral ilaçlar nedeniyle hastalık süresi genellikle daha kısadır, bağışıklık yetersizliğinde veya yenidoğanlarda bazıları hayatı tehdit eden ciddi seyirler mümkündür
- Önleme: İlk enfeksiyon: Akut herpes salgını durumunda hijyen önlemleri (ortak çatal-bıçak, yiyecek vb. kullanılmaması) yoluyla sınırlı bir ölçüde mümkündür, yakın fiziksel teması sınırlandırın, yeniden aktivasyon: güçlü bağışıklık sistemi önemli (sağlıklı beslenme, egzersiz, yeterli uyku), bugüne kadar aşı mümkün değil
herpes nedir?
Prensip olarak insanlarda bazen çok farklı hastalıkları tetikleyen farklı herpes virüsleri vardır. Ancak “herpes” genellikle herpes simpleks virüsünün (HSV) tetiklediği tipik semptomları ifade eder. Doktorlar herpes simplex cinsindeki virüsleri tip 1 ve tip 2, yani HSV-1 ve HSV-2 olarak alt gruplara ayırırlar.
Diğer herpes virüsleri su çiçeği ve zona, mononükleoz veya üç günlük ateş gibi hastalıklara neden olur.
Almanya'da yetişkinlerin yüzde 90'ından fazlası herpes simpleks virüsü tip 1 ile enfekte. HSV-2'de bu oran yüzde 10 ila 30 arasında önemli ölçüde daha düşük.
HSV-2 genellikle genital herpese neden olur ve çoğunlukla cinsel ilişki yoluyla bulaşır. Herpes simpleks virüsü 1 ise çok daha yaygındır ve genellikle bebeklik veya erken çocukluk döneminde aile içinde yayılır.
Herpes ilgili bölgelerde nasıl ilerliyor?
Uçuk, vücudun hangi bölgesinden bağımsız olarak daima aynı düzeni izler: Önce etkilenen bölgede kaşıntı ve ağrı olur, bazen buna yorgunluk veya halsizlik gibi genel semptomlar da eşlik eder. Bunu kabarcıkların oluşup açılması ve kabuk oluşması takip eder. Bu düştüğünde uçuk salgını iyileşir.
Herpes enfeksiyonu genellikle ilk enfeksiyon sırasında en şiddetlidir, sonraki salgınlar daha hafiftir. Özellikle genital bölgedeki herpes, özellikle kadınlarda, ilk enfeksiyon sırasında bazen çok rahatsız edici ve acı verici olabilir.
Herpes ne kadar bulaşıcıdır?
Herpes son derece bulaşıcı bir hastalıktır ve özellikle virüsler döküldüğünde ve yeni kabarcıklar göründüğünde bulaşıcıdır. Herpes enfeksiyonunun en büyük riski kabarcıkların içindeki çok sayıda virüs içeren sıvıdan gelir.
Tüm kabarcıklar kabuklanıp yenileri görünmediğinde enfeksiyon riski zaten önemli ölçüde azalır. Bununla birlikte, uçuk kabuğunun düşmesinden sonra bir süre daha bu noktada vücudun küçük miktarlarda virüs salgılaması hala mümkündür.
Herpes enfeksiyonu nasıl oluşur?
Herpes her şeyden önce viral bir enfeksiyondur. Herpes ile ilk enfeksiyon kişiden kişiye, esas olarak smear enfeksiyonu yoluyla meydana gelir. Bu, herpes virüsünün enfeksiyon bölgesinden veya enfekte bir kişinin tükürüğünden, örneğin öpüşme veya cinsel ilişki sırasında sağlıklı bir kişinin mukoza zarlarına yayıldığı anlamına gelir.
Genel olarak, herpes bulaşma riski yakın fiziksel temasla artar, böylece çocuklar bazen örneğin oyun oynarken de enfeksiyon kapabilirler.
Ayrıca kullanılmış gözlük gibi objeler yoluyla da enfeksiyon oluşması mümkündür. Ancak uçuk neme ihtiyaç duyar. Herpes virüsleri kurursa ölürler. Son araştırmalara göre herpes virüslerinin vücut dışında 48 saate kadar hayatta kalması muhtemelen mümkün.
Dudaklarda ve ağızda aktif herpes hastalığı olması durumunda tükürük de virüslerle enfekte olduğundan ve bulaşıcı olduğundan, herpes virüsleri fiziksel yakınlıkta damlacık enfeksiyonu yoluyla bile bulaşabilir. Konuşurken, havada kısa mesafeler kat eden ve böylece diğer insanların mukozalarına ulaşan küçük tükürük damlacıkları üretilir.
İlk enfeksiyon ile semptomların başlangıcı arasındaki süre yaklaşık iki ila yedi gündür (kuluçka dönemi); birkaç hafta da mümkündür.
Herpes reaktivasyonu nasıl oluşur?
Herpes virüsü bulaştığında virüs ömür boyu vücutta kalır ve herhangi bir zamanda yeniden etkinleştirilebilir (yeniden etkinleştirme).
Herpes simpleks virüsü bağışıklık sistemi tarafından tamamen yok edilemez, yalnızca bir tür uyku durumuna geçirilebilir. Bazı hücrelerde çoğu zaman hareketsiz kalır ve herhangi bir hasara neden olmaz. Ancak belirli koşullar altında herpes hastalığı yeniden etkinleşir.
Herpes virüsleri esas olarak sinir gangliyonları olarak adlandırılan sinir hücresi gövdelerinde birikir. Bağışıklık sistemi geçici veya kalıcı olarak zayıflarsa, bireysel herpes virüsleri gangliyonlardan cilt yüzeyindeki epitel hücrelerine geri göç eder. Orada tekrar çoğalırlar ve bir kez daha tipik semptomlara neden olurlar.
Bu tür yeniden etkinleştirmelerin ne sıklıkta meydana geldiği kişiden kişiye büyük ölçüde değişir. Bazı insanlarda uçuk yılda birkaç kez ortaya çıkarken, diğerleri birincil enfeksiyondan sonra nadiren etkilenir veya hiç etkilenmez. HSV-2'nin neden olduğu genital herpes, HSV-1'in neden olduğu uçuklardan daha sık yeniden etkinleşme eğilimindedir.
Herpes ne zaman bulaşıcıdır?
Herpes yalnızca birincil enfeksiyon veya yeniden aktivasyon sırasında bulaşıcıdır. Bu, virüslerin yayıldığı zamandır. Ancak klasik belirtiler her zaman mevcut değildir.
Gizli enfeksiyonlar olarak adlandırılan durumlarda, etkilenenler virüs salgılar ancak hiçbir belirti göstermezler. Uygun önlemler alınmazsa uçuk bulaşma riski artar.
Virüs uyku halindeyken herpes bulaşması mümkün değildir.
Herpes hangi semptomlara neden olur?
İlk enfeksiyon sırasında herpes belirtileri
Başlangıçta sıklıkla spesifik olmayan semptomlar (prodromal semptomlar) ortaya çıkar, daha sonra ciltte tipik semptomlar ortaya çıkar. İlk belirtiler doğrudan kuluçka döneminden sonra ortaya çıkar ve bazen gerçek herpes enfeksiyonundan iki gün öncesine kadar ortaya çıkar. Herpesin tipik prodromal semptomları şunlardır:
- Genel halsizlik
- yorgunluk
- baş ağrısı
- ateş
- Bulantı
Bu aşamada, kabarcıkların en sonunda gelişeceği bölgelerde sıklıkla kaşıntı veya karıncalanma olur ve hafif ağrı da mümkündür.
Gerçek herpes salgınına daha sonra kızarık ciltte sıvı dolu kabarcıklar, şişlik ve cilt hasarı eşlik eder. Geçişler akıcı olduğundan "herpes aşamaları" terimi yalnızca sınırlı bir ölçüde kullanılabilir. Kabarcıklar patlayıp kabuklandıktan sonra bile yeni kabarcıkların yeniden oluşması mümkündür.
Reaktivasyon sırasında herpes semptomları
İlk enfeksiyonun aksine, yeniden etkinleşen bir salgında herpesin başlangıç aşaması genellikle çok daha zayıftır ve yalnızca birkaç saat sürer.
Etkilenenlerde genellikle uçuğun gerçek belirtileri ortaya çıkmadan önce hiçbir belirti görülmez. Salgın genellikle başlangıçtaki herpes enfeksiyonundan daha az şiddetli olsa da semptomların seyri ve türü aynıdır.
Uçuk ne kadar sürer?
Hastalığın ne kadar süreceği de hastalığın evresine bağlıdır. İlk enfeksiyon durumunda semptomlar genellikle biraz daha kalıcıdır; Yeniden aktivasyon durumunda vücudun savunması herpes virüsüne zaten aşinadır ve enfeksiyonu daha hızlı kontrol altına alır.
Herpes semptomları alışılmadık derecede uzun bir süre devam ederse, bağışıklık yetersizliğine ek olarak süperenfeksiyon adı verilen bir durum söz konusu olabilir. Bu, etkilenen cilt bölgelerinin ek bir bakteriyel enfeksiyonudur. Bunun nedeni, vücudun savunmasının zayıflaması durumunda hasarlı cildin bakteriler için ideal bir giriş noktası olmasıdır.
Çocuklarda uçuk
Çocuklarda herpesin ilk ortaya çıkışı genellikle yetişkinlere göre daha şiddetlidir. Çocuklar genellikle şiddetli soğuk algınlığı veya gribe benzer şekilde yüksek ateş nedeniyle kendilerini çok perişan hissederler. Klasik herpes semptomlarının mutlaka ortaya çıkması gerekmez. Bu nedenle bebeklerde ve çocuklarda herpesin tanınması bazen o kadar kolay olmayabilir.
Çocuklarda herpesin özel bir şekli, ağızda belirgin bir enfeksiyonun bulunduğu gingivostomatitis herpetica'dır. Bazen yetişkinler de etkilenir.
Bu konuda daha fazla bilgiyi ağızdaki uçuk makalesinde bulabilirsiniz.
Herpesin özel formları ve komplikasyonları
Ciltteki uçuk
Herpes simpleks virüsü, enfeksiyonun gerçek bölgesinden (örneğin çizilme yoluyla) cildin diğer bölgelerine bulaşabilir. Bu tercihen yaralı veya çok ince cilt bölgelerinde meydana gelir. Örneğin göz kapağındaki uçuk ve sırttaki uçuk, koldaki uçuk veya parmaktaki uçuk kadar yaygındır.
Özel bir durum egzama herpetikatumdur. Bu, nörodermatit veya sedef hastalığı gibi cilt hastalıklarından da muzdarip olan hastalarda hızla patlayan kabarcıklarla birlikte daha yaygın bir herpes enfeksiyonudur. Belirgin bir hastalık hissi tipiktir.
Gözdeki uçuk
Gözdeki uçuk özel bir durumdur. Virüsler göz kapağı veya kornea gibi çeşitli bölgelerin yanı sıra retinayı da enfekte edebilir. Bu durumda etkilenen gözde kör olma riski vardır. Göz uçuklarını nasıl tanıyacağınızı ve doktorların bunu nasıl tedavi ettiğini Gözdeki uçuk yazımızdan öğrenebilirsiniz.
herpes ensefaliti
Herpes ensefaliti (beynin iltihabı), genellikle HSV-1 olmak üzere virüsten de kaynaklanabilir. Uçuk beyinde yerleşmişse yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.
Genelleştirilmiş herpes simpleks
Diğer bir komplikasyon ise hastalığın genelleştirilmiş formudur. Bu durumda virüsler kan dolaşımına karışarak aşırı çoğalırlar (viremi). Doktorlar ayrıca ciddi formlara herpes simpleks sepsisi, yani herpes virüsleriyle kan zehirlenmesi adını verirler.
Genelleştirilmiş formlar genellikle yalnızca bağışıklık sistemi ciddi şekilde zayıflamış yüksek riskli hastalarda (örneğin kemoterapi veya organ nakli sonrasında) ortaya çıkar.
Uçuk
Uçuğun en yaygın türü hakkında daha fazla ayrıntıyı Uçuk metninde bulabilirsiniz.
Genital herpes
Genital bölgedeki herpes özellikle sıkıntılıdır ve genellikle yüksek düzeyde utançla ilişkilendirilir. Bu konuyla ilgili en önemli bilgiyi Genital uçuk başlığı altında okuyabilirsiniz.
Ağızda uçuk
Çocuklarda ilk kez ortaya çıkan herpes bazen ağızda yaygın bir enfeksiyona yol açar. Bu konuda daha fazla bilgi ağızdaki Herpes'in altında.
Hamilelik sırasında uçuk
Hamilelik sırasında uçuklarla ilgili akılda tutulması gereken birkaç şey vardır. Bununla ilgili daha detaylı bilgiyi Hamilelikte Herpes başlığı altında bulabilirsiniz.
Herpes enfeksiyonu nasıl oluşur?
Çocuklar genellikle yakın fiziksel temas halindedir, bu nedenle uçuk aralarında özellikle bulaşıcıdır. Kabarcıkların sıvı içeriği, herpes enfeksiyonunun ana nedenidir. Bu nedenle uçuk kabarcıklarının delinmesi asla tavsiye edilmez.
Herpes reaktivasyonu için risk faktörleri
Herpesin yeniden aktivasyonu genellikle bağışıklık sistemi zayıfladığında veya virüsün hareket ettiği sinir tahriş olduğunda ortaya çıkar. Bunun için birçok nedeni vardır. Herpesin yaygın nedenleri
- Soğuk algınlığı ve grip benzeri enfeksiyonlar
- Zihinsel ve fiziksel stres
- Kortizon veya kemoterapi ilaçları gibi bazı ilaçlar
- UV ışığına aşırı maruz kalma
- Hormonal değişiklikler
- Yaralanmalar
- İmmün yetmezlik hastalığı HIV
Soğuk algınlığı bağışıklık sistemini zayıflatır ve uykuda olan herpes virüslerinin sinir ganglionlarından ciltte yeniden yüzeye çıkmasını teşvik eder. Herpes semptomları sıklıkla ateşle birlikte ortaya çıkar, bu yüzden genellikle "uçuk" olarak anılırlar. Ancak ateş tek başına kabarcıklara neden olmaz.
Güneş yanığından sonra neden sıklıkla uçuk oluyor? Aşırı UV radyasyonu sadece cildi tahriş etmekle kalmaz, aynı zamanda sinirleri ve uçuk virüslerini de aktive edebilir. Cilt yaralanmaları da yeniden aktivasyonu teşvik eder.
Ancak "sürekli uçuk" olduğundan şikayet eden herkesin bağışıklık yetersizliği yoktur. Bazı insanlar, bunun için özel nedenler bulamadan, diğerlerinden daha sık yeniden etkinleştirme sorunu yaşarlar. Özellikle stres, ister fiziksel ister duygusal olsun, uçuklara ve sık yeniden aktivasyonlara neden oluyor gibi görünüyor.
Herpes nasıl teşhis edilir?
Doktor genellikle hastanın tıbbi geçmişine ve semptomlarına dayanarak herpes'i kolayca tanır. Basit bir görsel teşhis çoğu zaman yeterlidir. Vücudun etkilenen bölgesine bağlı olarak bazı durumlarda patojenin laboratuvarda tanımlanması mantıklı olabilir.
Herpes için muayene yöntemleri
Benzer hastalıkları dışlamak veya herpes virüslerini ilaca karşı olası direnç açısından kontrol etmek için aşağıdaki yöntemler mevcuttur:
Antikor tespiti (seroloji)
Vücut bir patojenle karşılaştığında sağlıklı bağışıklık sistemi antikor adı verilen maddeleri üretir. Bunlar patojenlerin yok edilmesinde önemli rol oynar.
Belirli antikorların tespiti herpes enfeksiyonunu gösterir, ancak test sonucu her zaman kesin değildir. Özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda bazen hasta enfekte olsa bile herpes antikorları bulunamaz.
Antikor tespiti, bir popülasyon grubunda enfeksiyonun yayılımının belirlenmesinde yardımcı olur.
Antijen tespiti
PCR ile doğrudan virüs tespiti
Herpes virüslerini güvenilir bir şekilde tespit etmenin en doğru yöntemi, viral DNA'nın laboratuvarda yapay olarak çoğaltılmasıdır. En küçük miktardaki virüsle bile virüsün genetik materyali, nihayet tespit edilebilir hale gelinceye kadar bu yöntemle çoğaltılabilir. Doktorlar bu yönteme polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) adını veriyor.
Herpes virüslerinin yetiştirilmesi
En karmaşık tespit yöntemi, herpes virüslerinin yetiştirilmesidir. Bunun için bir numune bir kültür ortamına yerleştirilir; ilaç eklenerek virüslerin reaksiyonu test edilebilir ve tedaviler uyarlanabilir. HSV-1 ile -2 arasında ayrım yapmak da mümkündür.
Herpes nasıl tedavi edilir?
Herpes'in tam olarak nasıl tedavi edildiğini Herpes: Tedavi metninde bulabilirsiniz.
Herpes için ev ilaçları
Bazı hastalar uçuğu tedavi etmek için ev ilaçlarını kullanır. Hangi ev tedavilerinin olduğunu ve hangilerinin yararlı olduğunu Herpes için Evde Çözümler metninde bulabilirsiniz.
Herpes tedavi edilebilir mi?
Herpes simpleks virüsü, nadiren ya da hiç çıkmasa bile, ilk enfeksiyondan sonra ömür boyu vücutta kalır.
Herpes semptomları iki haftadan önemli ölçüde daha uzun sürerse, komplikasyonları veya benzer görünüme sahip hastalıkları dışlamak için bir doktora danışmanız önerilir.
Aktif bir herpes salgını sırasında nelerden kaçınılmalıdır?
Eğer şiddetli bir uçuk salgını yaşıyorsanız, birkaç şeye dikkat etmeniz tavsiye edilir. Bu sayede hastalığın süresini sınırlamak ve virüsün gereksiz yere yayılmasını önlemek mümkün oluyor.
- Mümkün olduğunca enfeksiyonlu bölgeye dokunmaktan kaçının.
- Enfekte bir bölgeye dokunduktan sonra ellerinizi iyice yıkayın.
- Kontakt lens kullanıyorsanız uçuk salgını sırasında gözlük takın. Bu, virüsün smear enfeksiyonu yoluyla gözünüze girmesini önleyecektir.
- Uçuk enfeksiyonu sırasında bardak, peçete, havlu, çatal-bıçak vb. eşyaları başkalarıyla paylaşmayın.
- Uçuğu kapatmak için uçuk bandı kullanın ve makyaj yapmayın. Bunun nedeni virüslerin makyaj malzemelerine bulaşması ve daha da yayılabilmesidir.
- Diğer insanlarla doğrudan cilt temasından, özellikle de öpüşmekten kaçının.
- Uçuğunuz varsa kabarcıkları çizmeyin, delmeyin veya kabuğunu çıkarmayın.
Uçuk nasıl önlenebilir?
Güçlü bir bağışıklık sistemi, sık görülen herpes salgınlarını (reaktivasyonlarını) önlemenin ana yoludur. Bunu teşvik etmek için aşağıdaki şeylere dikkat etmeniz önerilir:
- Sağlıklı ve dengeli beslenme
- Yeterli uyku
- Düzenli egzersiz
- Stresi azaltın
Uçuklar için iyi cilt bakımı da önemlidir. Özellikle soğuk mevsimde, çatlamış, pürüzlü dudakların enfeksiyonu kolaylaştırması nedeniyle doğru dudak bakımı birçok yeniden aktivasyonu önleyebilir. Yaz aylarında yeterli güneş korumasıyla dudakların UV hasarından korunması tavsiye edilir.
Herpes aşısı var mı?
Herpes simpleks virüsüne karşı etkili ve düzenli olarak kullanılan bir aşı henüz mevcut değildir. Tip 1 herpes simpleks virüsü tip 2'den çok az farklı olduğundan, etkili bir aşı otomatik olarak her iki türe karşı da etkili olacaktır.
