Demansla baş etmek: etkilenenler için ipuçları
Demans tanısı, etkilenenlerin çoğunda korkuları, endişeleri ve soruları tetikler: Kendime bakmaya ne kadar süre devam edebilirim? Artan demans belirtileriyle nasıl başa çıkmalıyım? Bunları hafifletmek için ne yapabilirim?
Deneyimler, demansın erken evrelerinde, etkilenen kişilerin hastalık hakkında iyi bilgilendirilmiş olmaları, hastalıkla açıkça ilgilenmeleri ve gerektiğinde yardım istemeleri durumunda günlük yaşamlarında en iyi şekilde başa çıktıklarını göstermiştir.
Sosyal ilişkileri ve hobileri sürdürmek
Demansla iyi bir şekilde baş edebilmek için aktif kalmak önemlidir. Tanı öncesinde edinilen düzenli arkadaşlarla toplantılar, geziler ve hobiler mümkün olduğu kadar sürdürülmelidir. Aktif olanlar öğrendiklerini daha uzun süre aklında tutabilir ve bağımsızlıklarını geliştirebilirler. Gün içinde yeterli aktivite aynı zamanda iyi bir gece uykusunun da garantisidir.
Eğlence amaçlı veya yaşlı vatandaş gruplarına katılmak da mantıklıdır. Demansın ileri evrelerinde, etkilenenlerin demans hastalarına yönelik bir bakım grubuna katılmaları gerekir.
Boş zamanlarını planlarken ve organize ederken, etkilenenler kendilerini aşırı zorlamamalıdır: Günü bir aktiviteden diğerine koşturmaktansa, boş zamanlarında daha az meşguliyet yapmak daha iyidir.
Faaliyetleri uyarlayın ve yeni şeyler öğrenin
Örneğin kısa öyküler ve gazete makaleleri okumayı, daha kolay bulmacaları çözmeyi veya daha büyük bileşenlere sahip daha kolay modeller almayı tercih edebilirsiniz.
Bu tür aktiviteler iyi bir beyin ve hafıza eğitimidir. Ancak demans hastaları sadece denenmiş ve test edilmiş aktivitelere bağlı kalmamalı, aynı zamanda dans etmek, müzik yapmak, resim yapmak veya bulmacaları bir araya getirmek gibi yeni aktiviteler de öğrenmelidir. Demans hastaları için salon oyunları (muhtemelen basitleştirilmiş), top oyunları veya kelime oyunları (tahmin etme veya atasözlerini tamamlama gibi) gibi oyunlar da aynı derecede faydalıdır.
Günü yapılandırmak
Demans ve semptomlarıyla baş etmek, etkilenen kişiler için günlerini iyi planlarlarsa daha kolaydır. Uyumak, yemek yemek, yıkanmak, yürüyüşe çıkmak, arkadaşlarla buluşmak, spor yapmak gibi tüm faaliyetlerde mümkün olduğunca sabit zaman alışkanlığının edinilmesi gerekmektedir. Bu, oryantasyona yardımcı olur ve stresi önler.
Mobil kalın
Demansla doğru şekilde baş etmek, etkilenen birçok kişinin örneğin yemek pişirme, alışveriş yapma, çamaşır yıkama veya bahçede çalışma gibi ev işlerini uzun süre kendi başına yürütmesine olanak tanır. Gerekirse akrabalar veya bakıcılar yardım sağlayabilir.
Yürümek ve ayakta durmak sorunlara neden oluyorsa, yürüteçler ve tekerlekli sandalyeler yardımcı olabilir.
Dengeli beslenin ve bol miktarda içecek tüketin
Hastaların dengeli beslenmemesi ve çok az içki içmesi demans semptomlarını kötüleştirebilir. Bu nedenle çeşitli beslenme ve yeterli sıvı alımı çok önemlidir.
Ancak bazı hastalarda tat alma duyusu, yemekten zevk alma ve iştah kaybı olur. Buna karşı stratejiler, yemeğin daha yoğun baharatlanması ve menüde daha fazla çeşitliliktir. Evin çeşitli yerlerine meyve, sebze ve çikolata parçaları içeren küçük kaseler de yerleştirilebilir. Bu, demans hastalarını tekrar tekrar ona ulaşmaya teşvik eder. Artık kendi başlarına yemek pişiremeyenler "tekerlekli yemek" sipariş etme seçeneğine sahip.
Günlük içme miktarı en az 1.5 litre olmalı, tercihen çorba, su, meyve suları veya çay şeklinde olmalıdır. Yine içecek şişelerini evin çeşitli yerlerine yerleştirmek mantıklıdır.
Unutkanlığa karşı ipuçları
Demans hastaları sık ihtiyaç duydukları önemli eşyaları (anahtar, cüzdan, gözlük vb.) her zaman aynı yerde tutmaya çalışmalıdır. Önemli telefon numaraları ve adresler her zaman ulaşılabilir durumda olmalı, tercihen hem evde sabit bir yerde hem de el çantası/cüzdanda bulunmalıdır.
Randevular ve tarihler bir takvime girilmelidir.
Akrabaların ve bakıcıların, hastalığın türünü ve olası seyrini bilmeleri durumunda, tıpkı etkilenenlerde olduğu gibi, demansla baş etmeleri daha kolaydır. Demans hastalarıyla baş etmeyi iyileştirebilecek ve kolaylaştırabilecek başka ipuçları da vardır.
Doğru iletişim kurun
İyi demans bakımı, hastalarla doğru iletişimi içerir. Bununla birlikte, hastalık ilerledikçe bu giderek zorlaşır; hastalar giderek daha unutkan hale gelir, artık isimleri, tarihleri, kelimelerin anlamlarını hatırlayamaz ve çoğu zaman cümleleri yalnızca yavaş bir şekilde formüle eder. Bu, başkaları açısından büyük bir anlayış ve sabır gerektirir.
Hatırlatmalar bu noktada faydalı olabilir: Örneğin günlük rutinle ilgili bilgiler veya hastalardan sık sorulan soruların yanıtları (haftanın günü, nerede yaşadıkları vb.) küçük kağıt parçalarına yazılabilir. Bu notlar daha sonra buzdolabı veya banyo kapısı gibi sık kullanılan yerlere yapıştırılabilir.
Demansta iletişimi kolaylaştırabilecek ve teşvik edebilecek bir diğer hatırlatma da anı defteridir. Hastanın hayatındaki önemli olayların ve kişilerin fotoğrafları deftere yapıştırılır ve altına kısa bir not yazılır (olayın türü, adı vb.).
Demans hastalarıyla konuşurken aşağıdaki iletişim ipuçlarını dikkate almalısınız:
- Hastanın soruları yanıtlamasını veya bir isteğe uymasını sabırla bekleyin.
- Mümkünse soruları hastanın "evet" veya "hayır" yanıtını verebileceği şekilde formüle edin.
- Her konuşmadan önce göz teması kurun ve hastaya ismiyle hitap edin.
- Yavaş, net ve kısa cümlelerle konuşun.
- İronik veya hicivli ifadelerden kaçının; demans hastası genellikle bunları anlamaz.
- Doktor randevusu veya yürüyüş için yola çıkma zamanı gibi önemli bilgileri birkaç kez tekrarlayın.
- Tartışmalardan kaçının.
- Demanslı kişiden gelen suçlamaları ve sitemleri mümkün olduğunca görmezden gelin; bunlar genellikle kişisel değildir; yalnızca etkilenen kişinin korkusunu, hayal kırıklığını ve çaresizliğini yansıtır.
- İkiden fazla seçenek (yiyecek veya içecek gibi) sunmayın; bunun dışındaki her şey demans hastalarının kafasını karıştırır.
Demanslı kişilerle iletişim kurmanın önemli bir modeline doğrulama adı veriliyor: Demans hastalarına adeta bulundukları yerde ulaşılmaya çalışılıyor. Onları kendi dünyalarıyla baş başa bırakır, fikir ve görüşlerinden şüphe etmez. Bu nedenle demans hastasını takdir etme ve ciddiye alma (=doğrulama) meselesidir.
Gerektiği kadar yardım – artık yok!
Ancak her şeyi hastanın elinden almak değil, ona işleri kendi başına yapması için zaman vermek daha iyidir. Bu sadece beyni eğitmekle kalmıyor, aynı zamanda demans hastalarının kendilerini çocukmuş gibi hissetmelerini de önlüyor.
Sabırsızca beklemenin de pek faydası yok. Demans hastaları daha sonra kendilerini ek baskı altında hissederler.
Duyuları uyarmak
Geçmişten gelen tanıdık kokular, gömülü olduğu düşünülen anıları uyandırabilir. Demanslı bir kişi bir araba tamirhanesinde çalışıyorsa bu, annesinin parfümü veya makine yağının kokusu olabilir.
Diğer duyusal uyaranlar da (dokunma, tatma, görme) demans hastalarını uyarabilir, onlara zevk verebilir ve anıları uyandırabilir.
Kendi rahatlamanızı sağlayın
Sabır, güç, zaman, anlayış; demans hastalarıyla uğraşmak yorucudur ve aile üyelerinden ve bakıcılardan çok şey gerektirir. Bu nedenle düzenli dinlenme ve rahatlama çok önemlidir.
