Kısa bir bakış
- Yanık durumunda ne yapılmalı? İlk yardım: Etkilenen kişiyi sakinleştirin, yanığı suyla soğutun, yarayı steril bir şekilde kapatın, gerekirse kurtarma servisine haber verin.
- Ne zaman doktora görünmeli? 2. derece ve üzeri yanıklar için; yanmış cilt uyuşmuş, kömürleşmiş veya beyaz ise; Yaralanmanın ne kadar şiddetli olduğundan emin değilseniz
- Yanıklar – Riskler: Yara izi oluşumu, şok (özellikle geniş yanıklarda), hipotermi (özellikle geniş yanıklarda), yara enfeksiyonu, solunum sorunları (sıcak duman solunduğunda) ve geniş yanıklarla organ yetmezliği
Yanıklara ne iyi gelir?
Örneğin eldeki yanıklara ne iyi gelir? Peki akrabalar örneğin parmak, kol, bacak vb. yanıklarda ilk yardımı nasıl sağlıyor?
Yanık ve haşlanmalarda ilk yardımın hızlı bir şekilde yapılması gerekmektedir. Ancak kendinizi tehlikeye atmadığınızdan her zaman emin olun.
- Kurbana güven verin. Yanıklar ve haşlanmalar çok acı vericidir ve özellikle çocuklarda sıklıkla kaygı ve endişeye neden olur.
- Yanıkları tedavi etmeden önce tek kullanımlık eldivenler giyin. Bu sizi ve kurbanı enfeksiyondan koruyacaktır.
- Özellikle daha ciddi veya büyük yanıklar için gerekirse acil servisleri arayın.
- Diğer ilk yardım önlemleri, yaralanmanın ciddiyetine ve yanık (ateş, sıcak nesneler veya elektrik gibi kuru ısıdan) veya haşlanma (sıcak sıvı veya buhar vb. nedeniyle) olup olmadığına bağlıdır.
Yangın söndürücüleri kullanırken kendi güvenliğinize dikkat edin: CO2 söndürücülerde cilt dokusunun kolayca donması riski vardır. Söndürme tozu içeren cihazlar ise akciğerlere zarar verebilir. Mümkünse tozu solumayın.
1. derece yanıklar/haşlanmalar için ilk yardım?
Küçük, küçük alanlı bir haşlanma veya yanık için ilk yardım şöyle görünür:
- Haşlanma: Giysileri ve sıcak nesneleri (mücevher gibi) derhal ciltten çıkarın. Bu süreçte kendinizi yakmamaya dikkat edin.
- Yanık: Giysiler yanığa yapışmıyorsa dikkatlice çıkarın.
- Yarayı meydana gelir gelmez akan ılık su altında en fazla on dakika süreyle soğutun. Etkilenen kişi üşüyorsa soğutmayı derhal bırakın.
- Sadece yüzeysel olan ve kabarcık oluşturmayan yanık/haşlanmalarda yaranın steril veya temiz bir şekilde kapatılmasına yardımcı olur.
- Ayrıca küçük bir yanık/haşlanma (kabarma olmadan) genellikle daha fazla özel bakım gerektirmez. Hafif bir güneş yanığıysa, soğutma jeli genellikle yardımcı olur.
Ev ilaçlarının sınırları vardır. Belirtiler uzun süre devam ederse, tedaviye rağmen düzelmez veya daha da kötüleşirse mutlaka bir doktora başvurmalısınız.
Yanıklarda ilk yardımda kaçınılması gerekenler şunlardır:
- Yalnızca 1. derece yanıklarda, etkilenen bölgenin ılık akan su altında soğutulması tavsiye edilir. Daha ciddi veya vücut yüzeyinin yüzde 20'sinden fazlasını etkileyen yaralanmalarda soğutma genellikle önerilmez. Aksi halde etkilenen kişinin hipotermi geçirme riski vardır.
- Dikkat: Çocuklar özellikle kolay soğurlar. Bu nedenle gövdede veya kafada meydana gelen küçük yanıklar veya haşlanmalar bu durumda soğutulmamalıdır.
- Küçük yanıkları soğutmak için buz paketleri veya soğuk paketler kullanmayın. Soğuğun yaralı cilde ilave zarar vermesi mümkündür.
- Yanmış veya haşlanmış cilde kesinlikle zeytinyağı, patates, soğan, kabartma tozu, toz veya dezenfektan sürmemelisiniz. Bu daha kötü yaralanmalara neden olabilir.
Daha ciddi veya daha geniş bir alanı kaplayan yanıklar/haşlanmalar için ilk yardım.
Geniş veya şiddetli yanık veya haşlanmalarda ilk yardım farklı şekilde uygulanmalıdır. Öncelikle acil hekimine haber verin. Daha sonra aşağıdaki şekilde ilerleyin:
- Kişinin elbiseleri yanıyorsa: Alevleri derhal suyla söndürün veya kişiyi bir battaniyenin altında boğun.
- Büyük haşlanmalarda: Cildin etkilenen bölgelerindeki giysileri derhal çıkarın.
- Büyük yanıklar için: Burada giysi genellikle cilde yapışır. Bunları çıkarmaya çalışırsanız genellikle cilde ek olarak zarar verirsiniz.
- Mümkünse yanıkların üzerini steril yanık bezi veya steril yara pansumanı ile örtün.
- Sabitleme için üzerine gevşek bir bandaj uygulayın.
- Mağdurun bilinci kapalıysa nabzını ve nefesini kontrol edin. Her ikisi de mevcutsa onu kurtarma pozisyonuna getirin. Artık nefes almıyorsa derhal resüsitasyona başlayın. Kurtarma servisi gelene veya hasta tekrar kendi başına nefes almaya başlayıncaya kadar buna devam edin.
Açık ateşten kaynaklanan yanık yaralanması durumunda, etkilenen kişi dumanı solumuş olabilir ve artık nefes almakta zorluk çekiyor olabilir. Bu durumda, yanık yarasını tedavi ederken etkilenen kişinin dik oturması tavsiye edilir. Bu şekilde nefes alması genellikle yattığı zamana göre daha kolaydır.
İlk yardım sırasında hastanın nefes almasını düzenli olarak kontrol edin!
Ne zaman doktora görünmeli?
Yanıklar ve haşlanmalar yalnızca yaralanma yüzeysel ve küçükse (kabarcıksız, kırmızı, şiş, ağrılı cilt) kendi başınıza tedavi edilebilir.
Aşağıdaki durumlarda ise tıbbi yardım istemek (ve gerekirse acil servisleri aramak) tavsiye edilir veya acildir:
- Vücut yüzey alanının yüzde iki veya daha fazlası yanık/haşlanmadan etkileniyorsa
- Yanığın/haşlanmanın şiddetinden emin değilseniz
- Yanık yarası enfeksiyon kaparsa
- Yanık hassas bir bölgede ise (yüz, mahrem bölge gibi)
- Etkilenen kişi dumanı solumuşsa
- Etkilenen kişi bilinçsiz olduğunda
- Yanmış cilt uyuşmuş, kömürleşmiş veya beyaz olduğunda (üçüncü derece yanık)
Temel olarak çocukların cildinin yetişkinlere göre daha ince olduğunu ve bu nedenle ısının etkilerine karşı çok daha duyarlı olduğunu belirtmek gerekir. Bu nedenle, bir çocukta yanık olması durumunda, yetişkinlerin cildinde henüz herhangi bir hasar bırakmayacak ısı etkilerinden sonra bile doktora başvurulması tavsiye edilir.
Doktor ne yapar?
Tıbbi uygulamada öncelikle 1. ve 2. derece yanıklar tedavi edilir. Yanık alanının büyüklüğüne göre 3. derece yanıkların tedavisi de burada gerçekleşir.
Ayrıca yanıktaki herhangi bir ağrı için size uygun ağrı kesici ilaçları enjekte ederek veya bunları evde kullanmak üzere reçete ederek bir şeyler yapacaktır.
Yanıklar: Riskler
Hafif yanıklar genellikle sonuçsuz iyileşir. Daha ciddi yanıklar ise iz bırakabilir.
Geniş yaralanma ve muhtemelen cildin yanması ile birlikte daha ciddi yanıklar/haşlanmalar durumunda, vücudun termoregülasyonu artık düzgün çalışmadığından, etkilenen kişinin hipotermik hale gelmesine yönelik akut bir risk vardır. Hipotermi dolaşımı dengesiz hale getirir ve pıhtılaşma bozukluklarına yol açabilir. Etkilenen kişinin şoka girme riski de vardır.
Yanık sırasında kan damarlarının duvarları hasar görmüşse, sıvının dokuya sızması mümkündür; ağrılı bir şişlik meydana gelir.
Etkilenen kişi dumanı solumuşsa mukoza zarları şişebilir. Bu onların nefes almasını zorlaştırır. Solunum sıkıntısı gelişebilir.
