Nörolojik muayene nedir?
Nörolojik muayene sırasında doktorlar merkezi sinir sisteminin (CNS: beyin ve omurilik) ve periferik sinir sisteminin fonksiyonlarını kontrol ederler. Bu sayede birçok nörolojik rahatsızlık tespit edilip lokalize edilebilmektedir.
Nörolojik muayeneyi ne zaman yapıyorsunuz?
Nörolojik muayenenin yaygın nedenleri şunlardır:
- CNS'deki akut dolaşım bozuklukları, örneğin felç
- beyin kanaması, beyin tümörleri veya apseler
- Bel fıtığı
- epilepsi
- MSS'nin kronik inflamatuar hastalıkları, örneğin multipl skleroz
- beyin veya meninkslerin akut inflamasyonları
- periferik sinirlerin metabolik bozuklukları, örneğin diyabette polinöropati
- Periferik sinirlerin basınca bağlı fonksiyonel bozuklukları
- baş dönmesi
Nörolojik muayene sırasında ne yaparsınız?
Nörolojik muayene şunları içerir:
- hastanın tıbbi geçmişi ve mevcut şikayetleri hakkında tıbbi görüşme (anamnez)
- hastanın bilinç düzeyinin zihinsel bir değerlendirmesi
- nabızların palpasyonu ve kan basıncının ölçülmesi
- on iki kranial sinirin muayenesi
- Vücudun gücü, duyarlılığı, refleksleri ve koordinasyonunun incelenmesi
Uyanıklığın, duyarlılığın ve motor fonksiyonun test edilmesi
Başlangıçta doktor, doğum tarihi, adı veya yeri gibi çeşitli soruları kullanarak hastanın uyanıklığını (dikkatini) değerlendirir. Hasta tüm sorulara doğru cevap verebiliyorsa durumu “uyanık ve oryante” olarak sınıflandırılır.
Ayrıca doktor tüm vücudun hassasiyetini de kontrol eder. Dokunma hissi, ağrı, sıcaklık, titreşim ve pozisyon değişiklikleri test edilir.
Ayrıca doktor motor fonksiyonunu inceler ve hastanın kas kuvvetini farklı kuvvet derecelerine böler. Bu sayede mevcut herhangi bir felç veya kramp (spastisite) tespit edilebilir.
Koordinasyon, duruş ve dengenin incelenmesi
Koordinasyonun nörolojik muayenesi parmak-burun testi olarak adlandırılan yöntemle yapılabilir. Bu testte hastanın gözleri kapalı ve kolları başlangıçta uzatılmış haldeyken önce sağ, sonra sol işaret parmağını burnuna getirmesi gerekir.
Unterberger adım testi duruş, yürüyüş ve dengeyi test etmek için kullanılır: Burada hastanın gözleri kapalı ve kolları uzatılmış halde yerinde 50 ila 60 adım atması gerekir. Dizler daima kalça hizasına kadar kaldırılmalıdır.
Kranial sinirlerin kontrol edilmesi
Nörolojik muayenede doğrudan beyinden çıkan kranial sinirler ayrı ayrı kontrol edilir:
- I. Koku siniri: Koku testleriyle doğrulama
- II. Optik sinir – görme: Nesnelerin veya harflerin belli bir mesafeden tanınması gerekir. Pupil tepkisi, doktor tarafından gözlere bir lamba tutularak ve gözbebeği tepkisi değerlendirilerek kontrol edilir.
- III. Okülomotor sinir – göz hareketi: Burada hasta gözleriyle doktorun parmağını takip edebilmelidir.
- IV. Troklear sinir – göz hareketi: Test için hasta içe ve aşağıya bakar. Doktor her iki gözü ayrı ayrı test eder.
- VI. Abdusens siniri – göz hareketi: Hasta doğrulama için dışarıya bakar. Bu aynı zamanda yan yana karşılaştırmayla da test edilir.
- VII. Yüz siniri – yüz ifadeleri ve tat: Burada hasta yanaklarını şişirir, kaşlarını çatar ve ağzını öpüyor. Hastanın tat alma duyusu da sorulur.
- VIII. Vestibülokoklear sinir – işitme ve denge: Doktor işitmeyi kontrol etmek için parmaklarını kulakların yakınına sürter. Sinir fonksiyonunu kontrol etmek için bir denge testi kullanılır.
- IX. Glossofaringeal sinir – yutma: Doktor boğazı ve yutma yeteneğini inceler
- X. Nervus vagus – iç organların kontrolü: doktor kalp atışı, solunum veya sindirimdeki anormallikleri sorar
- XI. Nervus aksesuar – baş kaslarının bir kısmı: doktor omuzları aşağı doğru bastırırken hasta da onları yukarı çeker. Ayrıca kafanın dirence karşı dönebilmesi gerekir.
- XII. Nervus Hypoglossus – dil: Hasta dilini dışarı çıkarır ve her yana doğru hareket ettirir.
Reflekslerin incelenmesi
Nörolojik muayene aynı zamanda reflekslerin test edilmesini de içerir. Bir refleks çekici kullanarak doktor, biceps tendon refleksi gibi kas refleksleri olarak adlandırılan refleksleri test eder. Doktor başparmağını biseps tendonuna yerleştirir ve çekiçle vurur. Önkol bükülürse ilgili sinirlerin yaralanması neredeyse imkansızdır.
Dış refleks olarak adlandırılan durumlarda, uyarıyı algılayan organda refleks tepki oluşmaz. Örneğin doktor uyluğa vurursa, erkeğin testisleri kaldırılacaktır.
Ayrıca sağlıklı bireylerde tetiklenmemesi gereken ve sadece yenidoğan ve bebeklerde bulunan ilkel refleksler de test ediliyor. Örneğin Babinski refleksinde ayağın dış kenarı kuvvetlice fırçalanır. Sinir hasarı varsa ayak parmakları yayılır ve ayak başparmağı yukarı doğru kalkar.
Nörolojik muayenenin riskleri nelerdir?
Nörolojik muayene sonrasında nelere dikkat etmeliyim?
Nörolojik muayene tamamlandıktan sonra doktorunuz sonuçları sizinle paylaşacaktır. Teşhise bağlı olarak manyetik rezonans görüntüleme (MRI), bilgisayarlı tomografi (BT) veya elektronörografi (ENG) gibi ileri teknik nörolojik muayeneler artık gerçekleştirilecektir.
