Arterioskleroz: Belirtileri ve Nedenleri

Kısa bir bakış:

Tanım: Damarların sertleşip daraldığı damar hastalığı; en yaygın biçim, kan damarlarının iç duvarlarında plakların biriktiği aterosklerozdur; kan akışı bozulur ve en kötü durumda kesintiye uğrar (acil durum!)
Semptomlar: Uzun süre asemptomatiktir, sıklıkla sadece koroner kalp hastalığında veya kalp krizinde göğüste ağrı ve sıkışma, felçte konuşma bozuklukları ve felç veya aralıklı klodikasyonda (PAD) ağrılı, uyuşuk ve soluk bacaklar gibi ikincil hastalıklar nedeniyle fark edilir. )
Nedenleri ve risk faktörleri: Henüz tam olarak anlaşılamayan ateroskleroz, arterlerde plak oluşumuna yol açan çeşitli faktörlerin karmaşık bir etkileşimidir. Risk faktörleri arasında yaş, yüksek kan lipit seviyeleri, yüksek tansiyon, diyabet ve sigara kullanımı yer alır.
Tedavi: Yaşam tarzı değişiklikleri (sağlıklı beslenme, egzersiz, sigarayı bırakma vb.), diyabet veya yüksek tansiyon gibi önceden var olan durumların tedavisi, lipid düşürücü ilaçlar gibi kardiyovasküler ilaçlar, cerrahi (kateter, stent, bypass)
İlerleme ve prognoz: Erken bir aşamada gerileme mümkündür; ilerleme, doğru tedavi ve risk faktörlerinden kaçınılmasıyla olumlu şekilde etkilenebilir; genellikle daha kısa yaşam beklentisiyle ilişkili ikincil hastalıklar
Önleme: Mümkünse risk faktörlerinden kaçınmak ve damar sertliğini teşvik eden altta yatan hastalıkların erken tedavisi

Açıklama: Damar sertliği nedir?

Tanım olarak arterioskleroz, vücuttaki atardamarların sertleşmesidir (skleroz). Halk arasında bu hastalığa damar sertleşmesi de denilmektedir. Atardamarların duvarları zamanla kalınlaşır, elastikiyetini kaybeder ve çoğu durumda giderek daralır. Bu değişiklikler giderek kan akışını kısıtlıyor.

Prensipte arterioskleroz vücudun tüm arterlerinde, örneğin boyunda, beyinde, kalpte, böbreklerde, pelviste, bacaklarda veya kollarda gelişebilir. Özellikle kan akışının fiziksel engellerle karşılaştığı alanlar (örneğin damar dalları) sıklıkla etkilenir. Ana arter (aort), arterioskleroz (aort aterosklerozu) sırasında da sertleşebilir.

Damar sertliği formları

Şimdiye kadar arteriosklerozun en yaygın şekli aterosklerozdur. Kan lipitleri, protein bileşenleri veya bağ dokusu, arterlerin iç duvarlarında biriktirilir. Doktorlar bu birikintilere plak adını veriyor.

Mediaskleroz veya Mönckeberg sklerozu, arteriyel damar duvarının (medya) orta tabakasının sertleşmesini ifade eder. Kanda çok fazla kalsiyum bulunmasının bir sonucudur ve kronik böbrek yetmezliği veya diyabet gibi hastalıklarla ilişkilidir.

Arteriolosklerozda vücuttaki küçük arterlerin (arteriollerin) iç duvarları kireçlenir. Halihazırda diyabet veya yüksek tansiyon hastası olan kişiler sıklıkla etkilenir.

Damar sertliğinin olası sonuçları

Atardamarlar oksijen ve besin açısından zengin kanı kalpten tüm organlara, kaslara ve dokulara taşır. Kan damarları giderek daha az elastik hale gelirse ve muhtemelen daralırsa, kan artık engellenmeden akamaz.

En kötü durumda, kan trombositlerinden oluşan bir pıhtı (trombüs) oluşur. Böyle bir tromboz arteri tıkayabilir ve kan akışını tamamen kesebilir. Trombüs ayrıca kan akışıyla da taşınabilir ve arteri başka bir yerde emboli (emboli) olarak tıkayabilir. Tıkalı bir arter, kalp krizi, felç veya kollarda veya bacaklarda akut damar tıkanıklığı (akut uzuv iskemi) riski taşır.

Kan akışı kesilirse (örneğin tromboz veya emboli nedeniyle) organlara veya uzuvlara artık oksijen sağlanamaz. Akut arteriyel tıkanıklık her zaman tıbbi bir acil durumdur.

Damar sertliğinin olası sonuçları (kalp yetmezliği, kalp krizi veya felç gibi) dünya çapında en yaygın ölüm nedenleri arasındadır.

Arteriyoskleroz: belirtiler

Arterioskleroz yavaş yavaş gelişir. Tehlikeli ikincil hastalıklar ve semptomları nihayet ortaya çıkana kadar genellikle yıllarca veya onyıllarca fark edilmeden kalır. Daha sonra ortaya çıkan semptomlar vücuttaki hangi damarların etkilendiğine bağlıdır.

Arteriyoskleroz arteriyel tıkanmaya neden olabilir ve bu da kalp krizi, felç veya kollarda veya bacaklarda akut damar tıkanıklığına yol açabilir. Bu, mümkün olduğu kadar çabuk tedavi edilmesi gereken acil bir durumdur.

Koroner arterler daralmışsa koroner kalp hastalığı vardır. Semptomlara kalp kasına kan akışının azalması neden olur. Hastalar göğüste sıkışma hissi veya sol göğüs ağrısı (anjina pektoris) yaşarlar.

Bununla ilgili daha fazla bilgiyi Koroner kalp hastalığı makalesinde okuyabilirsiniz.

Bir kan pıhtısı zaten daralmış olan koroner arteri tıkarsa kalp krizi meydana gelir. Bu genellikle kollara yayılabilen şiddetli göğüs ağrısı olarak kendini gösterir. Üst karın bölgesinde veya sırtta ağrı, gerginlik, nefes darlığı, bulantı ve kusma da uyarı işaretleridir.

Bununla ilgili daha fazla bilgiyi Kalp krizi makalesinde okuyabilirsiniz.

Bununla ilgili daha fazla bilgiyi İnme – belirtiler makalesinde okuyabilirsiniz.

Arteriyoskleroz aynı zamanda pelvis ve bacaklarda olduğu gibi omuzlarda ve kollarda da ortaya çıkabilir. Ekstremitelerdeki arterlerin mediasklerozu veya aterosklerozu, örneğin sigara içenlerin bacağı olarak da bilinen periferik arteriyel tıkayıcı hastalık (PAD) olarak kendini gösterir. Uyluk ve baldırlardaki dolaşım bozukluklarından kaynaklanır. Kısa mesafeler yürüdükten sonra bile bacak ağrısı (aralıklı klodikasyon) ortaya çıkar. Etkilenen kişilerin sık sık yürüyüşe ara vermek zorunda kalması nedeniyle buna "aralıklı klodikasyon" da denir. Pelvisteki arteriyel daralmalar da birçok erkekte iktidarsızlığa neden olur.

Bununla ilgili daha fazla bilgiyi Sigara içenlerin bacağı makalesinde okuyabilirsiniz.

Kol veya bacaklardaki damar tıkanıklığı nedeniyle kan akışı kesilirse akut ekstremite iskemisi ortaya çıkar. Ekstremite ağrıyor, solgunlaşıyor ve artık doğru şekilde hareket ettirilemiyor. Bu tür iskemi, damar cerrahisinin acil bir durumudur ve amputasyonun en yaygın nedenidir.

Böbrek damarlarındaki arteriyoskleroz (böbrek arterindeki ateroskleroz gibi), böbrek fonksiyonlarında bozulma ve yüksek tansiyon semptomlarına yol açar. En kötü durumda, bazı hastaların neredeyse hiç idrar çıkarmadığı ancak çoğu zaman hiçbir semptom hissetmediği böbrek yetmezliği ortaya çıkar.

Damar sertliği gelişimi: nedenleri ve risk faktörleri

Damar sertliğinin gelişimi oldukça karmaşıktır ve henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. Araştırmacılar, arteriosklerozun, arteriyel damar duvarlarının iç tabakasının (aterosklerozda) veya orta tabakasının (mediasklerozda) hasar görmesi ile başladığını varsaymaktadır.

Ancak bu arteriyel hasarın (lezyonların) nasıl oluştuğu tam olarak bilinmemektedir. Ancak yüksek tansiyon, sigara kullanımı ve kan lipitlerinin artması gibi bazı risk faktörlerinin buna katkıda bulunduğu görülmektedir. Enfeksiyonlarla veya romatizma gibi kronik iltihabi hastalıklarla bağlantısı da tartışılıyor.

Aterosklerozun patogenezini açıklayan ortak açıklayıcı modele “yaralanmaya tepki” teorisi adı verilmektedir. Bu teoriye göre, kan damarlarının iç tabakasının (intima) hasar görmesi, kolesterolün (özellikle LDL kolesterol “düşük yoğunluklu lipoprotein”, aynı zamanda LDL olarak da bilinir) ve hücre bileşenlerinin depolanmasını teşvik eder. LDL kolesterol oksitlenir ve bu da inflamatuar bir reaksiyonu tetikler.

Beyaz kan hücrelerine ait olan monositler harekete geçirilir. Damar duvarına göç eden ve mümkün olduğu kadar fazla LDL'yi emen makrofajlara dönüşürler.

Aynı zamanda makrofajlar, damar duvarındaki düz kas hücrelerinin çoğalmasını uyaran büyüme faktörlerini serbest bırakır. Kas hücreleri daha sonra plaklara göç eder ve onları katı bir tabakayla kaplayarak kan damarlarını daha da daraltır.

Arterioskleroz risk faktörleri

Ateroskleroz riskini artıran belirli fiziksel koşullar ve yaşam tarzı alışkanlıkları vardır.

Yaşlı insanların damar sertliğinden muzdarip olma olasılığı daha yüksektir. Aynı zamanda kadınlardan daha fazla erkekleri etkilemektedir. Uzmanlar bunun, koruyucu etkisi olduğu söylenen başta östrojen olmak üzere kadınlık hormonlarından kaynaklandığına inanıyor. Erkeklerde de damar sertliği daha erken gelişir.

Kalıtım da rol oynar (genetik yatkınlık). Yakın akrabalarda (55 yaş altı erkekler, 65 yaş altı kadınlar) damar sertliği nedeniyle kalp-damar hastalığı varsa, ilgili kişi için risk de artar. Kalıtsal lipometabolik bozukluklar ve coğrafi köken de arterioskleroz riskini etkiler.

Yaş, cinsiyet ve genetik yapı değiştirilemez. Ancak yaşam tarzı da damar sertliği riskini etkiler. Diyet, egzersiz eksikliği, sigara kullanımı veya diyabet gibi metabolik hastalıklar tüm yaş gruplarında hastalığın gelişimini teşvik eder:

Yüksek LDL kolesterol seviyeleri plak oluşumunu teşvik eder.
Hayvansal gıdalar gibi doymuş yağ asitleri açısından zengin bir beslenme, yüksek LDL kolesterol seviyelerini ve obeziteyi teşvik eder; her iki faktör de damar sertliği riskini artırır.
Sigara içmek dolaşım bozukluklarını teşvik eder, kan damarlarına zarar verebilir ve kan basıncını ve kolesterol düzeylerini artırabilir. Ayrıca tütün dumanından gelen maddeler kararsız plakların oluşumuna katkıda bulunur. Bunlar atardamarlarda yırtılabilen birikintilerdir.
Diabetes Mellitus'a (diyabet) bağlı olarak yükselen kan şekeri düzeyleri kan damarlarına zarar verir (anjiyopati).
Aşırı kilo ve obezite aynı zamanda daha yüksek ateroskleroz riskiyle de ilişkilidir.
Egzersiz eksikliği kan basıncını artırabilir, kolesterol metabolizmasını kötüleştirebilir ve obezite ve diyabeti teşvik edebilir.
Kandaki yüksek seviyelerde trigliseritler (nötr yağlar) ateroskleroz riskini artırabilir.
Kronik stres vücuttaki inflamatuar süreçleri uyarabilir ve kan damarlarını daraltabilir.
Romatoid artrit (“romatoid artrit”) ve diğer kronik iltihaplar veya otoimmün hastalıklar plak oluşumunu uyarabilir.
Uyku apnesi (obstrüktif uyku apne sendromu), tedavi edilmediği takdirde yüksek tansiyon veya diyabet gibi diğer risk faktörlerini teşvik eder ve felç ve kalp krizi ile ilişkilendirilir.
Alkol kalp kasına zarar verebilir ve diğer ateroskleroz risk faktörlerini teşvik edebilir.

Aterosklerozun aksine yaşam tarzının mediaskleroz gelişiminde daha az rolü vardır. Başlıca risk faktörleri ileri yaş, diyabet ve kronik böbrek yetmezliğidir.

Arterioskleroz: Tedavi

Damar sertliğine karşı gizli bir ipucu yoktur. Risk faktörlerini mümkün olduğunca ortadan kaldırmak önemlidir. Bu, örneğin yaşam tarzı değişiklikleriyle başarılabilir.

Komplikasyonları önlemek veya arteriyosklerozun ikincil hastalıklarını tedavi etmek için ilaç tedavisi veya ameliyat da düşünülebilir. Her bir vakada hangi tedavinin kullanılacağı, diğer hususların yanı sıra, vazokonstriksiyonun derecesine bağlıdır.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Sağlıklı beslendiğinizden ve yeterince egzersiz yaptığınızdan emin olun. PAH gibi bacak ağrısı olan hastalar da yürüme eğitiminden faydalanmaktadır.

Kolesterol düşürücü bir diyet bazı hastalar için yararlı olabilir. Fazla kiloları azaltmaya çalışın. Sigarayı bırakın ve kronik stresten kaçının.

Damar sertliği riskini artıran hastalıklar mutlaka tedavi edilmelidir. Bunlar arasında örneğin şeker hastalığı veya yüksek tansiyon yer alır.

Ilaç

Lipid düşürücü ilaçlar, istenmeyen kan lipit düzeylerini azaltır. Tercih edilen ilaçlar statinlerdir. Bağırsakta kolesterol emilimini engelleyen maddeler (kolesterol emilim inhibitörleri) ve anyon değiştiriciler de mevcuttur. Belirli bir enzimi (PCSK9 inhibitörleri) inhibe eden monoklonal antikorlar da LDL kolesterolü düşürebilir. Doktorlar fibratları nadiren kullanıyor çünkü hala yaşamı uzatıcı önemli bir etkisi olduğuna dair bir kanıt yok.

Aynı ilaçlar, bazı kardiyovasküler hastalıkların tedavisinde olduğu gibi ilerlemiş arteriosklerozun ilaç tedavisinde de sıklıkla kullanılır. Bunlar kanın pıhtılaşmasını önleyen ve böylece kan pıhtısının (trombüs) oluşumunu önleyebilen aktif bileşenler içerir. Örnekler asetilsalisilik asit veya klopidogreldir.

Cerrahi tedavi

Arteriyosklerozun ilerlemiş koroner arter hastalığı veya bacak arterlerinin tıkanması gibi yaşamı tehdit eden etkilerinin genellikle cerrahi olarak tedavi edilmesi gerekir. Tedavi prosedürünün seçimi kalsifikasyonun tipine ve yaygınlığına bağlıdır.

Baypas: Cerrah, kanı daralmış alandan geçiren bir "baypas" oluşturur. Bunu yapmak için ya vücudun kendi damarlarından birini (genellikle alt bacaktan bir damar parçası ya da göğüs atardamarı) ya da plastik damar protezini kullanır.
Daralmış şah damarı ameliyatı: Şah damarı stenozu da genellikle cerrahi olarak tedavi edilir. Daralma sıklıkla arterden kazınarak çıkarılır. Bunu yapmak için doktor etkilenen bölgede bir kesi yapar, arteri ortaya çıkarır ve arteriosklerotik birikintileri giderir.
Ampütasyon: Kol veya bacaktaki akut damar tıkanıklığı veya ayaktaki iyileşmeyen yaralar, örneğin PAH'ın bir parçası olarak (özellikle diyabetik ayak sendromunun gelişmesi nedeniyle diyabetle birlikte) ortaya çıkabilen yaralar, amputasyona yol açabilir. aşırı durumlarda. Ayakta veya yatarak tedavi gören rehabilitasyonda, etkilenenler uzuv kaybıyla nasıl başa çıkacaklarını öğrenirler.

Arteriyoskleroz: hastalığın seyri ve prognoz

Damar sertliği henüz tedavi edilemez. Zaten ateroskleroz hastası olan veya riskinde artış olan herkes, yaşam tarzını değiştirerek hastalığın gelişimini veya ilerlemesini yavaşlatabilir. Erken evrelerde damarlardaki plaklar kısmen de olsa geri çekilebilmektedir.

Damar sertliğinin seyri ve prognozu çeşitli faktörlere bağlıdır:

Kritik plakların yeri ve damar değişiklikleri
Damar daralmalarının (stenozların) kapsamı ve kan akışını engelledikleri uzunluk
hastanın sağlık durumu: Daha önce kalp krizi veya felç geçirmiş kişiler daha büyük risk altındadır
Risk faktörlerinin ortadan kaldırılması (yaşam tarzı değişiklikleri, tetikleyici metabolik hastalıkların tedavisi)

Risk faktörleri ne kadar erken ortadan kaldırılırsa, beklentiler o kadar iyi olur.

Arteriosklerozun evreleri

Damar sertliği sırasında, doktorların ciddiyetine bağlı olarak aşağıdaki aşamalara sınıflandırdığı dolaşım bozuklukları ortaya çıkar:

Aşama I: Damarlar zaten biraz daralmıştır ancak etkilenenler henüz herhangi bir semptom hissetmezler.
Aşama II: Damarlardaki daralmalar efor sırasında rahatsızlığa neden olur (PAH durumunda bu durum örneğin yürüme sırasında geçerlidir).
Aşama III: Daralmalar istirahatte bile semptomlara neden olur.

Aşama IV: Daralmalar dokuya zarar vermiştir, oksijen ve besin eksikliği nedeniyle hücreler ölmüştür.

Arterioskleroz: muayeneler ve tanı

Doktor kan testiyle kan lipitlerinizin (kolesterol, trigliseridler) ve kan şekeri seviyenizin yüksek olup olmadığını belirleyebilir. Damar sertliğinden şüpheleniliyorsa doktor ayrıca kan basıncınızı, kilonuzu ve muhtemelen karın çevrenizi de belirleyecektir. Damar sertliği tanısı sırasında doktor ayrıca tipik ikincil hastalıkların belirtilerini de arayacak ve uygun testleri yapacaktır. Bunlar örneğin

Kalbin, aortun veya boyundaki atardamarların üzerindeki anormal akış sesleri bazen oskültasyonla, yani steteskopla dinlenerek duyulabilir.
Özel bir ultrason muayenesi (Doppler sonografi) ile damar daralmaları ve hatta damarlardaki genişlemeler dışarıdan tespit edilebilir. Şah damarına ilişkin sonuçlar felç riskini tahmin etmek için de kullanılabilir.
Koroner kalp hastalığı (KKH) mevcutsa, doktor sadece normal bir EKG değil aynı zamanda egzersiz EKG'si de çekecektir. Doktor, kalp kateterizasyonu sırasında koroner arterlerin iç duvarlarındaki birikintileri tespit edebilir. Bazen incelenecek koroner damarın içine doğrudan küçük bir ultrason probu da yerleştirir.
Böbrek damarlarında arteriyosklerozdan şüpheleniliyorsa, muayeneyi yapan kişi böbrek fonksiyonlarını kan ve idrar testleriyle kontrol eder.
Arterioskleroz aynı zamanda iktidarsızlığın en yaygın nedenidir. Hastadan alınan ilgili bilgiler ve ultrason muayenesi, penisteki (veya pelvisteki) kan damarlarında daralma olup olmadığı konusunda bilgi sağlayabilir.

Vazokonstriksiyonun boyutu daha ileri görüntüleme prosedürleriyle ortaya çıkarılabilir. Kan damarlarını görselleştirmek için röntgen muayeneleri, bilgisayarlı tomografi veya kontrast maddeli manyetik rezonans görüntüleme (MRI) kullanılabilir.

Arteriosklerozun önlenmesi

Ateroskleroz, atardamarların iç duvarlarına giderek zarar veren kronik bir hastalıktır ve bu nedenle, genellikle ancak onlarca yıl sonra, koroner kalp hastalığı veya PAH gibi bir takım ciddi ikincil hastalıkları tetikleyebilir.

Damar sertliğini önlemek istiyorsanız risk faktörlerini azaltmak en iyisidir. Yüksek tansiyon, uyku apnesi, kronik inflamatuar hastalıklar, diyabet ve mediaskleroz durumunda böbrek yetmezliği gibi arteriosklerozu teşvik eden hastalıklar tedavi edilmelidir.

Sigaranın kan damarları üzerinde çeşitli şekillerde olumsuz etkisi olduğundan, sigarayı bırakmak damar sertliğine karşı önemli bir koruyucu önlemdir. Ayrıca pasif içicilikten de kaçının.

Alkolü en fazla makul miktarlarda tüketin. Düşük riskli tüketim, kadınlar için bir standart bardak alkol (örneğin küçük bir bira veya 0.1 litre şarap) veya erkekler için günde iki standart bardaktır. Haftada en az iki gün alkolden kaçınılmalıdır.

Sürekli stresi azaltın. Progresif kas gevşemesi, meditasyon veya otojenik egzersiz gibi rahatlama yöntemleri yardımcı olabilir.