Canlı aşı
Canlı aşılar çoğalabilen ancak zayıflatılmış patojenler içerir. Bunlar çoğalabilir, ancak genellikle artık hastalığa neden olmazlar. Bununla birlikte bağışıklık sistemi, aşıdaki zayıflatılmış patojenlere spesifik antikorlar üreterek tepki verir.
Canlı aşıların avantajları ve dezavantajları
- Avantajı: Canlı aşılamadan sonra aşı koruması uzun bir süre, hatta bazı durumlarda ömür boyu sürer (temel aşılamanın tamamlanmasından sonra).
Yan etkiler genellikle canlı aşılamadan bir ila iki hafta sonra ortaya çıkar!
Canlı aşılar ve diğer aşılar
Canlı aşılar diğer canlı aşılarla aynı anda yapılabilir. İyi bilinen bir örnek, hepsi canlı aşı olan kızamık, kabakulak, kızamıkçık ve su çiçeğine karşı temel aşılamadır. İlk aşı randevusunda çocuklara MMR aşısı ile suçiçeği aşısı aynı anda yapılır. İkinci aşı randevusunda dörtlü aşı (MMRV) yapılır.
İki canlı aşı arasındaki aralık gereklidir çünkü bazı süreçler bağışıklık korumasının oluşmasını engelleyebilir. Örneğin kızamık aşısının bağışıklık sistemini geçici olarak zayıflattığı düşünülüyor. Buna ek olarak araştırmacılar, canlı bir aşılamadan sonra salınan haberci maddelerin, bağışıklık hücrelerinin enjekte edilen diğer aşı virüslerini alıp bunlara çok erken tepki vermesini önlediğini varsayıyor.
Canlı aşılar ve hamilelik
Hamilelik sırasında canlı aşılar yapılmamalıdır. Zayıflatılmış patojenler muhtemelen doğmamış çocuğa zarar verebilir. Ayrıca uygun bir aşılamadan sonraki dört hafta boyunca hamile kalmaktan kaçının.
Emzirme döneminde ise canlı aşılama mümkündür. Anne, aşı virüslerini anne sütüyle bulaştırabilse de, bu durum mevcut bilgilere göre çocuk için bir risk teşkil etmemektedir.
Ölü aşı
Ölü aşının farklı türleri vardır:
- Tam parçacık aşısı: bütün, öldürülmüş/etkisizleştirilmiş patojenler.
- Bölünmüş aşı: Patojenlerin aktif olmayan parçaları (bu nedenle genellikle daha iyi tolere edilir)
- Polisakkarit aşı: patojen kabuğundan gelen şeker zincirleri (bağışıklık hücrelerini yalnızca sınırlı ölçüde etkinleştirir ve bu nedenle yalnızca büyük çocuklarda ve yetişkinlerde yeterince etkilidir)
- Alt birim aşı (alt birim aşı): Patojenin yalnızca belirli bir protein kısmını (antijen) içerir
- Toksoid aşı: Patojen toksinlerin aktif olmayan bileşenleri
- Adsorbat aşı: Burada inaktif aşı ek olarak adsorbanlara (örn. alüminyum hidroksit) bağlanır ve bu da immünizasyon etkisini artırır.
İnaktif aşıların avantajları ve dezavantajları
- Avantajı: Kural olarak inaktive aşıların yan etkileri canlı aşılara göre daha azdır. Bu nedenle günümüzde aşıların çoğu bu kategoriye girmektedir. Canlı aşılardan farklı olarak diğer aşılardan ayrı bir mesafe koymaya da gerek yoktur (yukarıya bakınız).
Olumsuz yan etkiler genellikle inaktif bir aşıyla aşılamayı takip eden bir ila üç gün içinde ortaya çıkar!
Genel Bakış: Canlı ve ölü aşılar
Aşağıdaki tablo, ölü veya canlı aşının mevcut olduğu başlıca hastalıkları listelemektedir:
|
Ölü aşılar |
Canlı aşılar |
|
Kızamık |
|
|
kabakulak |
|
|
Kızamıkçık |
|
|
Grip |
Su çiçeği (suçiçeği) |
|
Hepatit A ve B |
Tifo (ağızdan aşılama) |
|
Merhaba |
|
|
HPV |
|
|
Çocuk felci |
|
|
Boğmaca (boğmaca) |
|
|
Meningokok |
|
|
Pnömokok |
|
|
Tetanos |
|
|
Kuduz |
|
