Kısa bir bakış
- Anal fistül nedir? Bağırsakların son bölümü (anal kanal) ile anüs bölgesindeki dış deri arasındaki bağlantı geçişi.
- Nedenleri: Anal fistül sıklıkla anal bölgede irin birikmesi (anal apse) ile bağlantılı olarak gelişir, ancak kendi başına da ortaya çıkabilir. Kronik inflamatuar barsak hastalığı, diyabet, bağışıklık yetersizliği (örneğin HIV), kan hastalıkları ve yaşam tarzı alışkanlıkları (örneğin sigara içmek, uzun süre oturmak) gibi bazı hastalıklar anal fistül riskini artırabilir.
- Tedavisi: Anal fistül kendi kendine ya da tek başına ilaç alarak iyileşmez. Tedavi ameliyat ve sonrasındaki yara bakımından oluşur.
- Semptomlar: Sızıntı, cerahatli veya dışkı içeren sekresyonlar, ağrı (bağırsak hareketleri sırasında, otururken), anal bölgede şişlik ve/veya kaşıntı, muhtemelen ateş, yorgunluk, bitkinlik gibi spesifik olmayan semptomlar
- Teşhis: Dış anal bölgenin muayenesi (altta anal fistülün görünür ağzı), palpasyon, fistül yolunun incelenmesi, muhtemelen rektumun endoskopisi (proktoskopi) veya eşlik eden hastalıkları (örneğin polipler, divertikül, tümörler) dışlamak için kolonoskopi muhtemelen rektumun ultrason muayenesi
Anal fistül nedir?
Anal fistülde, anal kanalın (iç) mukozası ile anüsün çevresindeki (dış) deri arasında bir bağlantı kanalı oluşur. Anal fistüllere sıklıkla rektum bölgesindeki iltihabi değişiklikler neden olur, örneğin irin birikmesi (anal apseler) nedeniyle.
Bazı anal fistüller açıktır, bazıları ise kör bir şekilde sona ermektedir. Fistül açıklığı ya dış deri üzerinde yer alır ve içeride kör bir şekilde biter ya da açıklık bağırsak mukozasında fistül kanalı dış deriye ulaşmadan uzanır.
Anal fistüller farklı şekilde bulunur:
- Deri içinde ve sfinkter kaslarının altında (subanodermal)
- İç ve dış sfinkter arasında (intrasfinkter)
- Her iki sfinkterden geçen seyir (transsfinkterik)
- Sfinkterin hemen üstünden başlayıp anal bölgede açılması (suprasfinkterik)
- Sfinktere çok yakın olmadan anal kanalın daha iç kısmından başlayan (ekstrasfinkterik)
En yaygın olanı, iki sfinkter arasında uzanan intrasfinkterik anal fistüller ve hem iç hem de dış sfinkterden geçen transsfinkterik anal fistüllerdir.
Sıklık
Anal fistül nereden geliyor?
Kalçadaki anal fistül, çoğunlukla anal bölgede irin birikmesi (anal apse) ile bağlantılı olarak ortaya çıkar. Anal apse genellikle proktodeal bezlerin iltihaplanmasından kaynaklanır. Bu küçük, gelişmemiş bezler anüste dış ve iç sfinkter kasları arasında bulunur. Boşaltım kanalları anal kanala açılır. Erkeklerde genellikle kadınlara göre daha fazla proktodeal bez bulunur.
Anal apse ve ilişkili anal fistül riskini artıran çeşitli hastalıklar ve faktörler vardır; örneğin:
- Kronik inflamatuar bağırsak hastalığı, örneğin Crohn hastalığı, ülseratif kolit
- Diabetes mellitus
- Hematopoietik sistem hastalıkları (örneğin lösemi)
- İmmün yetmezlik ile ilişkili hastalıklar (HIV enfeksiyonu)
- sigara içme
- Obezite (yağlanma)
- Ağırlıklı olarak oturarak çalışma
- Bağırsak hareketleri sırasında uzun süreli oturma (itme)
Anal fistül – ne yapmalı?
Anal apse varsa doktor cerrahi bir işlemle irin birikimini açar. Bu irini boşaltır. Geriye kalan, dezenfektan solüsyonuyla dikkatlice durulanan yara boşluğudur. Ameliyat sonrasında yara açık kalır (yani dikilmez) ve gazlı bez tamponadı ile doldurulur. Sonrasında iyi bir yara bakımı gerekir.
Anal fistüllerin tedavisinde çeşitli cerrahi teknikler vardır. Operasyonun türü fistülün dokudaki seyrine bağlıdır.
Çok nadir ve şiddetli anal fistül vakalarında geçici olarak yapay anüs oluşturmak gerekir. Bu, cerrahın bağırsağın ucunu karın bölgesindeki dış deriye bağlamasını içerir. Çoğu durumda bağırsak, iyileşme süreci izin verir vermez anüsteki doğal çıkışına geri taşınır.
Ayrıca anal fistüller için lazer tedavisi, bazı doku yapıştırıcıları (fibrin yapıştırıcı) veya kök hücrelerin kullanımı gibi daha yeni tedavi yaklaşımları da mevcuttur. Ancak bu prosedürlerin başarısı hakkında çok az şey bilindiğinden yerleşik standart prosedürler arasında yer almazlar.
Takip tedavisi
Anal fistülün cerrahi tedavisinden sonra yara bakımının dikkatli yapılması tedavinin takibi açısından çok önemlidir. Buna, örneğin cildi rahatlatıcı katkı maddeleri (papatya gibi) içeren oturma banyoları ve dezenfektan solüsyonlarla (H2O2 veya etakridin gibi) durulama dahildir.
Bağırsak hareketleri sırasında ağrının önlenmesi ve yara bölgesinin korunması için dışkının mümkün olduğu kadar yumuşak kalması da önemlidir. Bu, dışkıyı gevşeten maddeler (örn. laktuloz) kullanılarak başarılabilir. Ayrıca lif açısından zengin bir diyet uyguladığınızdan ve bol miktarda sıvı (tercihen maden suyu veya şekersiz bitki çayları) içtiğinizden emin olun.
Anal fistül kendi kendine iyileşmez ve her zaman tıbbi tedavi gerektirir. Tedavi edilmediği takdirde anal fistül, özellikle de bakteriyel bir enfeksiyon mevcutsa tehlikeli olabilir. Organizma patojenlerle tek başına savaşamazsa, en kötü durumda kan zehirlenmesi (sepsis) riski vardır.
Ayrıca anüste tedavi edilmeyen fistül büyümeye devam edecek ve daha sonraki tedaviyi zorlaştıracaktır. Belirli koşullar altında anüsteki sfinkter kası, dışkı üzerindeki kontrolün kaybedilmesine neden olacak kadar etkilenebilir. Bu dışkı inkontinansına yol açar.
Belirtileri
Anal fistül çeşitli semptomlara neden olur. Ağrı sıklıkla dışkılama sırasında ve otururken ortaya çıkar. Fistül yolu açıksa, etkilenenler genellikle anal bölgedeki salgıları da fark ederler. Bunlar sulu, kanlı veya cerahatlidir ve dışkı da içerebilir.
Anal fistül anal apseden kaynaklanıyorsa, etkilenen kişiler bazen anal bölgede ağrılı bir şişlik hissederler. Enfeksiyon ayrıca ateş, halsizlik ve yorgunluk gibi genel semptomlara da neden olur.
Tanı
Muayene sırasında doktor etkilenen bölgeyi inceler ve dikkatlice palpe eder. Bazı durumlarda fistül yolunu sert bir kordon gibi hissedecektir.
Anal bölgenin dış derisinde fistül açıklığı görülüyorsa fistül yolu genellikle incelenir. Bu, doktorun fistül yolunun nasıl çalıştığını ve fena olup olmadığını belirlemesine olanak tanır. Bazı durumlarda, örneğin fistül yolu tamamen incelenemiyorsa, doktor açıklığını kontrol etmek için bir boya solüsyonu kullanacaktır.
Rektuma yerleştirilen bir ultrason probu (transrektal sonografi) kullanılarak fistülün seyri ve herhangi bir anal apse tespit edilebilir.
Eşlik eden bazı hastalıklardan (tümör gibi) şüpheleniliyorsa veya daha önce yapılan tetkikler net sonuç vermiyorsa, nadir durumlarda manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yapılır.
Prognoz
Anal fistülün seyri aynı zamanda anatomik konumuna ve ilk kez mi yoksa daha önce birkaç kez tedavi edilip edilmediğine de bağlıdır. Anal bölgeye sık yapılan operasyonlar sfinkter kasına zarar vererek dışkı kaçırmaya neden olma riskini taşır. Dışkı inkontinansı riski, çocuk sahibi olan yaşlı kadınlarda diğer insan gruplarına göre daha yüksektir.
Önleme
Anal fistülleri önlemek için alınabilecek özel bir önlem yoktur. Ancak anal fistülü teşvik eden bazı hastalık ve faktörlerin riski bir dereceye kadar azaltılabilir.
Olumlu faktörlere karşı koymak için aşağıdaki önlemler faydalıdır:
- Aşırı kilolu olmaktan kaçının. Obezite, diğer şeylerin yanı sıra, diyabet için bir risk faktörüdür.
- Sindirimin düzgün olmasını sağlamak için her gün bol lifli, taze meyve ve sebze içeren sağlıklı ve dengeli bir beslenme uygulayın ve bol miktarda sıvı (maden suyu, bitki çayları) için.
- Yeterli günlük egzersiz yaptığınızdan emin olun. Ağırlıklı olarak hareketsiz aktiviteler anal fistül riskini artırır. Ayakta çalışma masaları ve yüksekliği ayarlanabilen masalar çalışma sırasında pozisyon değiştirme olanağı sunuyor.
