Güneş yanığı: Açıklama
Güneş yanığı (dermatitis solaris), cildin yüzeysel katmanlarının akut bir iltihaplanmasıdır ve buna ciltte gözle görülür bir kızarıklık ve hatta kabarma eşlik eder. Bunun nedeni, ister güneşten ister yapay bir radyasyon kaynağından gelsin, çok fazla UV radyasyonudur (özellikle UV-B radyasyonu).
Radyasyon hasarı öncelikle epidermisi, yani derinin en üst tabakasını etkiler. Ancak altta yatan katman olan dermiste de iltihaplanma meydana gelebilir. Birkaç yıl boyunca tekrarlanan güneş yanığı vakaları da cildin daha hızlı yaşlanmasına neden olur ve sonunda cilt kanserine yol açabilir.
Cilt tipleri ve kendini koruma süresi
Farklı cilt tiplerinin güneş yanığına karşı farklı hassasiyetleri vardır:
Çok açık tenli, kırmızımsı sarı saçlı, mavi veya yeşil gözlü ve çilleri olan kişiler cilt tipi I'e aittir. Korunmasız, ciltleri kırmızıya dönene kadar güneşte yalnızca beş ila on dakika (kendini koruma süresi) kalabilirler – güneş yanığı belirtileri. Cilt pratikte hiç kahverengiye dönmez.
Cilt tipi II, sarı ila koyu sarı saçlı, açık tenli ve mavi veya yeşil gözlerle karakterize edilir. Buradaki kendini koruma süresi on ila 20 dakikadır.
Cilt tipi IV olan kişilerin koyu kahverengi ila siyah saçları ve kahverengimsi renkli cildi vardır. Kendini koruma süreleri 30 ila 40 dakikadır.
Çocuklar: Özellikle güneş yanığı riski altındadır
Çocuklar güneş yanığına özellikle kolay yakalanırlar çünkü ciltleri hâlâ yetişkinlerinkinden çok daha hassastır. Bu özellikle bebekler ve küçük çocuklar için geçerlidir çünkü ciltleri hala çok incedir ve pigmentten yoksundur.
Çocuklarda güneş yanığından en sık yüz, kol ve bacaklar etkilenir, çünkü bu bölgeler genellikle yaz aylarında korumasız olarak doğrudan güneş ışığına maruz kalır. Ayrıca çocuklarda güneş çarpması veya sıcak bitkinliği daha kolay ortaya çıkabilir.
Güneş alerjisi
Güneş alerjisini güneş yanığından ayırmak gerekir: Güneşe maruz kalmanın ardından ciltte küçük kabarcıklar, kaşıntılı lekeler veya kabarcıklar oluşur. Gençlerde sivilce benzeri nodüller görülür.
Güneş yanığı: Belirtileri
Güneş yanığı, örneğin cildin ateşle temasından sonra meydana gelen bir yanıktır. Güneş yanığının ciddiyeti, güneşe maruz kalmanın yoğunluğuna ve süresine ve ayrıca bireysel koşullara (cilt tipi gibi) bağlıdır. Üç şiddet derecesi arasında bir ayrım yapılır:
Derece 1: Hafif güneş yanığı; etkilenen cilt bölgeleri kırmızıdır ve aşırı ısınır, gergindir ve sıklıkla hafifçe şişer. Güneş yanığı kaşındırır ve yakar.
Derece 3: 3. derece güneş yanığı ciddi yanığa karşılık gelir. En üstteki deri katmanları yok edilir ve ayrılır. Yaralar genellikle yara iziyle iyileşir.
İkinci veya üçüncü derece geniş güneş yanıklarında ateş ve genel belirtiler de ortaya çıkabilir. Yanık kabarcıklarını kendiniz açmayın, aksi takdirde güneş yanığına bakteriyel bir enfeksiyon da katılabilir.
Dudak derisi çok fazla UV radyasyonuna karşı çok hassastır. Saatler içerisinde özellikle alt dudakta kızarıklık ve şişlik ortaya çıkar. Ayrıca dudakta güneş yanığı kabarcıklara, kabuklanmaya, pullanmaya ve yanıcı ağrıya neden olabilir. Genellikle yüzdeki güneş yanığı özellikle rahatsız edicidir.
Güneş yanığı: Süre
Güneş yanığı ilk belirtilerini güneşe maruz kaldıktan yaklaşık altı ila sekiz saat sonra gösterir. 24 ila 36 saat sonra semptomlar zirveye ulaşır ve bir ila iki hafta sonra tekrar azalır.
Güneş yanığı: Nedenleri ve risk faktörleri
Güneş ışığı farklı dalga boylarındaki ışınlardan oluşur. Güneş yanığından ultraviyole radyasyon (UV radyasyonu) sorumludur. Dalga boyuna bağlı olarak ikiye ayrılır:
- UV-A radyasyonu (dalga boyu: 400 ila 315 nm (nanometre)
- UV-B radyasyonu (315 ila 280 nm)
- UV-C radyasyonu (280 ila 100 nm)
Güneş yanığına esas olarak UV-B radyasyonu neden olur. Epidermisteki hücrelere zarar verir, bunun üzerine bunlar iltihaplanmaya aracılık eden haberci maddeleri (kemokinler, prostaglandinler gibi iltihaplanma aracıları) serbest bırakır. Birkaç saat içinde bunlar alttaki deri tabakasında (dermis) iltihaplanmayı tetikler. Bu, tipik kızarıklık, şişme, kaşıntı ve ağrı semptomlarıyla birlikte güneş yanığına neden olur.
Daha kısa dalga boylu UV-A radyasyonu cilde ve gözlere UV-B radyasyonuna göre daha derin nüfuz edebilir. UV-B etkisini yoğunlaştırır ve aynı zamanda cildin yaşlanma sürecine de katılır.
UV-C radyasyonu daha da tehlikelidir ve UV-B ışığından daha fazla güneş yanığına neden olur. Ancak dünya atmosferinin üst katmanlarında neredeyse tamamen filtrelendiğinden dünya yüzeyine ulaşamıyor.
Güneş yanığı: Etkileyen faktörler
Güneş yanığının olup olmadığı ve bunun şiddeti, diğer faktörlerin yanı sıra, güneş ışınlarının cildinizi ne kadar süreyle etkilediğine de bağlıdır. Cilt tipi de önemli bir rol oynar: Açık tenli insanlar, koyu ten rengine sahip insanlara göre daha çabuk güneş yanığına yakalanırlar çünkü ciltlerinde güneş ışınlarını engelleyen daha az pigment vardır.
Güneş Yanığı ve Solaryum
Solaryumlarda bronzlaşmanın genellikle sağlığa güneşlenmekten daha az zararlı olduğu düşünülür. Ancak solaryumlardaki yapay UV radyasyonu, vücutta güneşin doğal UV ışığıyla aynı akut ve uzun vadeli etkilere sahiptir (daha hızlı cilt yaşlanması, güneş yanığı, cilt kanseri riskinin artması).
Solaryumlarda ön bronzlaşmanın amacı genellikle cildi yaz güneşine hazırlamaktır. Ancak birçok solaryum yalnızca UV-A radyasyonu yayar: Bu durumda kişi kahverengiye döner, ancak cildin UV koruması (Vorbeugung'un güneş yanığına karşı koruması gibi) neredeyse hiç oluşmaz, çünkü ayrıca yeterince UV-B radyasyonuna da ihtiyaç duyar.
Bunun dışında bronzlaşmış ciltlerde bile cilt kanserine yakalanma riski vardır.
Güneş yanığı: muayeneler ve tanı
Her güneş yanığının doktor tarafından muayene edilmesi gerekmez. Hafif bir güneş yanığı bağımsız olarak da tedavi edilebilir. Ancak aşağıdaki güneş yanığı vakalarında doktora başvurulması tavsiye edilir:
- Kızarıklık ve şiddetli ağrı
- @ Kabarcıklanma
- Baş ağrısı
- Mide bulantısı ve kusma
Her durumda, yeni yürümeye başlayan çocuklar veya bebekler güneş yanığına yakalanırsa bir çocuk doktoruna görünmelidirler.
Güneş yanığı: Tedavi
Güneş yanığının nasıl tedavi edildiği öncelikle şiddetine bağlıdır.
Hafif bir güneş yanığı durumunda, cildin etkilenen bölgelerini soğutmak genellikle yeterlidir. Bunu yapmak için örneğin soğuk papatya veya yeşil çay, yoğurt veya lor ile nemli/soğuk kompres yapabilirsiniz.
Ayrıca dekspantenol veya aynısefa içeren cildi yumuşatıcı losyonlar veya serinletici aloe vera losyonları veya jelleri de uygulayabilirsiniz. Çocuklar için hazırlıkların bu yaş grubuna uygun olmasına dikkat edin.
Gerekirse doktor, iltihabı azaltmak için lokal olarak uygulanan (örneğin krem veya losyon şeklinde) bir kortikosteroid ("kortizon") reçete edebilir.
2. derece güneş yanıklarında mutlaka doktora başvurulmalıdır. Kabarcıkları düzgün bir şekilde delebilir. Bu, sıvının dışarı çıkmasını ve kabarcıkların daha çabuk iyileşmesini sağlar. Kabarcıkları kendiniz açmamalısınız çünkü daha sonra kolayca enfeksiyon kapabilirler.
Ayrıca güneş yanığının daha şiddetli olması durumunda doktor antiseptik merhem ve yağlı gazlı bezle bandaj uygulayabilir. Ayrıca ağrı ve iltihaplanmaya karşı, örneğin ibuprofen veya diklofenak etken maddelerini içeren tabletler de reçete edebilir.
Güneş yanığı – buna karşı ne yardımcı olur?
Güneş yanığı metninde daha fazla ipucu ve tedavi seçeneği bulabilirsiniz - buna karşı ne yardımcı olur?
Güneş yanığı: hastalığın seyri ve prognoz
Güneş yanığının prognozu yanıkların ciddiyetine bağlıdır. Hafif bir güneş yanığı genellikle birkaç gün içinde iyileşir ve kalıcı bir hasar bırakmaz. Daha ciddi güneş yanığı vakalarında iyileşme süreci daha uzun sürer ve yara izleri kalabilir.
Güneş Yanığı ve Cilt Kanseri
Güneş yanığının genellikle oldukça zararsız olduğu düşünülür; ölümcül bir yanılgı: Güneş yanığından sonra cildin yüzeysel katmanları yenilense de, hasarın izleri dokunun daha derin katmanlarında kalır. Ve hayatınız boyunca aldığınız her güneş yanığından kaynaklanan radyasyon hasarı da artıyor. Özellikle çocukken ciddi güneş yanıkları yaşadıysanız, sonunda cilt kanserine dönüşebilir.
Güneş yanığının diğer sonuçları
UV ışınları ayrıca güneş yanığı henüz görünür hale gelmeden cilde zarar verir. Düzenli olarak güneşe maruz kalmak, cildin iri gözenekli ve daha az elastik olmasına neden olur ve siyah nokta ve kırışıklık oluşumunu teşvik eder.
Güneş yanığını önleyin
Egzersiz yapıyorsanız bunun için radyasyon yoğunluğunun daha az olduğu yaz aylarında sabah veya akşam saatlerini tercih etmelisiniz.
Cildinizi güneş yanığından ve diğer radyasyon hasarlarından korumak için yüksek güneş koruma faktörlü bir güneş koruyucu kullanın. Ancak bu yalnızca güneşe çıkmadan en az 30 dakika önce yeterince büyük miktarda uyguladığınızda işe yarar. Çok terliyorsanız ve yüzdükten sonra uygulamayı tekrarlayın.
Genel olarak sudayken dikkatli olun: Bir metre derinlikte, su dışındaki radyasyonla karşılaştırıldığında UV-B radyasyonunun yüzde 50'sini ve UV-A radyasyonunun yüzde 80'ini ölçersiniz. Yani yüzerken ve şnorkelli dalış yaparken de (örneğin sırtınızda) güneş yanığına maruz kalabilirsiniz. Genellikle bunu çok geç fark edersiniz, çünkü su altında cildinize neredeyse hiç kızılötesi ışık çarpmaz (su, güneş radyasyonunun bu kısmının çoğunu emer).
Bununla birlikte, kızılötesi cildi ısıtır ve böylece yaklaşan güneş yanığına karşı uyarıda bulunur. Bu nedenle suda bile güneş yanığından korunmak için kolay yıkanmayan bir güneş kremi seçmelisiniz. Güneş yanığına karşı ek koruma için dalış veya şnorkelle dalış sırasında tişört giyin.
Güneş ışınımının yansıması da göz ardı edilmemelidir: su, kar veya kum gibi yüzeyler, UV ışınımını bir ayna gibi yansıtır ve bu da onu yoğunlaştırır. Bu, özellikle pedallı botla gezerken veya kayak pistlerinde güneş yanığının oluşmasını kolaylaştırır.
