Şaşılık: Açıklama
Normalde her iki göz her zaman aynı yönde birlikte hareket eder. Bu, beyinde üç boyutlu bir görüntünün oluşmasını sağlar. Ancak bu denge bozularak, odak aslında belirli bir şey üzerinde olsa bile görsel eksenler birbirinden sapabilir. Bu şaşılık olarak bilinir.
Şaşılık kalıcı ise açık bir şaşılık (heterotropya) mevcuttur. Gizli şaşılıkta (heterofori) ise kişi sadece ara sıra gözlerini kısar. Her iki durumda da şaşılığın farklı yönleri mümkündür. Şaşılık ayrıca nasıl geliştiğine göre eşlik eden şaşılık ve paralitik şaşılık olarak da ikiye ayrılabilir.
Açık şaşılık (heterotropya)
Görsel eksenin nasıl yer değiştirdiğine bağlı olarak bir ayrım yapılır:
- Şaşılık yakınsaması (ezotropya): içe doğru şaşılık (iç şaşılık) tezahür eder - şaşı gözün görsel ekseni içe doğru sapar.
- Şaşılık divergens (ekzotropya): dışa doğru şaşılık (dış şaşılık) gösterir - şaşı gözün görsel ekseni dışarıya doğru sapar.
- Siklotropya: belirgin şaşılık - şaşı göz, görsel eksen etrafında içe doğru (insiklotropi) veya dışa doğru (eksiklotropi) “yuvarlanır”.
Gizli şaşılık (heterofori)
Gizli şaşılık, örneğin etkilenen kişi yorgun olduğunda veya bir göz kapatıldığında ortaya çıkar. Belirgin şaşılığa benzer şekilde, yukarıda belirtilen şaşılık yönleri arasında da bir ayrım yapılmıştır: gizli dışa doğru (ekzofori) veya içe doğru şaşılık (özofori), gizli şaşılık (hiperofori) veya bir gözün aşağıya düşmesi (hipofori) ve gizli şaşılık (siklofori). .
Gizli şaşılığın semptomları ve tedavisi hakkında daha fazla bilgiyi Heterofori makalesinde okuyabilirsiniz.
Eşlik eden şaşılık
Şaşılık concomitans olarak da bilinen eşlik eden şaşılıkta, şaşılık açısı tüm göz hareketleri sırasında sabit kalır, yani bir göz diğerine “eşlik eder”. Uzaysal görüş mümkün değildir ve şaşı gözün görme keskinliği genellikle daha zayıftır. Şaşılık vakalarının çoğu çocuklarda görülür.
Eşlik eden şaşılığın çeşitli biçimleri vardır. En yaygın olanı, yaşamın ilk altı ayında, yani bebeğin her iki gözle görmeyi öğrenmesinden (binoküler görme) önce ortaya çıkan erken çocukluk şaşılığı sendromudur. Açık şaşılığın çoğunluğunu oluşturur.
Eşlik eden şaşılığın başka bir şekli de mikro şaşılıktır. Bu durumda şaşılık açısı yüzde beşten azdır, bu nedenle şaşılık genellikle geç fark edilir.
Felçli şaşılık
Şaşılık paralyticus veya şaşılık incomitans olarak da bilinen paralitik şaşılıkta, göz kaslarını besleyen bir kas veya sinir başarısız olur. Bu, gözün artık tam olarak hareket edememesi anlamına gelir ve bu da yanlış hizalamaya neden olur.
Şaşılık incomitans'tan farklı olarak şaşılık incomitans tüm yaş gruplarını etkiler. Genellikle herhangi bir uyarı belirtisi olmaksızın ani şaşılık olarak ortaya çıkar. Tipik özellikleri çift görme ve hatalı uzaysal muhakemedir. Baş yana doğru bir açıyla tutulursa, boyun kasları başın tamamını eğik bir pozisyona getirdiğinden şaşılık sıklıkla en aza indirilebilir, böylece göz, göz yuvasının dışına doğru baksa da, düz ileri bakar.
Çocuklarda şaşılık
Şaşılık: Belirtileri
Şaşılık kendi başına yalnızca iki farklı görme eksenini tanımlar ve bu nedenle bir semptomdur. Etkilenenlerin bazen uzaysal görüşü zayıftır veya çift görme algısı vardır.
Bir kişinin gerçekten şaşılık geçirip geçirmediğini belirlemek çoğu zaman o kadar kolay değildir. Bebeklerde şaşılığın olası bir yanlış yorumlanması, göz kapaklarının burun geçişindeki (epikanthus) genellikle düşük konumda olmasından kaynaklanmaktadır. Bu, her iki gözün görme eksenleri aynı olmasına rağmen, görme eksenlerinde sapma olduğu yönünde yanlış bir izlenim verebilir. Bu özellikle Asyalı bebeklerde yaygındır. Bu fenomen aynı zamanda psödostrabismus olarak da bilinir. Şaşılık açısı ölçülemediğinden patolojik değeri yoktur.
Bir gözde görme kaybı varsa, dışa doğru şaşılık birkaç yıl içinde yavaş yavaş gelişir. Bazı kişiler sadece uzağa baktıklarında dıştan şaşılık yaşarlar. Buna aralıklı dışa doğru şaşılık denir.
Şaşılık belirtileri
Şaşılık açısı bakış yönüne bağlıdır. Bazı bakış yönlerinde şaşılık fark edilmez, çünkü genellikle altta yatan felçten yalnızca belirli bir kas etkilenir ve tüm göz kasları her zaman tüm göz hareketlerinde yer almaz.
Şaşılık: nedenleri ve risk faktörleri
Şaşılığın birçok nedeni olabilir. Şaşılık aniden ortaya çıkarsa sinir hasarı, enfeksiyonlar, tümörler veya kanama dışlanmalıdır.
Eşlik eden şaşılık nedenleri
Kornea yaralanmaları ve retinadaki değişiklikler şaşılık eşlikçilerini tetikleyebilir. Bir gözde görme kaybı varsa, dışa doğru şaşılık birkaç yıl içinde yavaş yavaş gelişir.
Çocuklarda özellikle kusurlu görme göz ardı edilmelidir; örneğin şaşılık divergens durumunda, çünkü bu dışa doğru şaşılığa neden olur. Doğum kusurları ve beyin gelişim bozuklukları da şaşılığa neden olabilir. Özellikle prematüre bebekler bundan sıklıkla etkilenir: Doğum ağırlığı 1250 gram veya daha az olan beş çocuktan birinde, ileriki yaşamlarında şaşılık gelişir.
Yetişkinlerde eşlik eden şaşılık daha az görülür. Burada olası nedenler çocuklara göre daha çeşitlidir; küçük çocuklarda şaşılık, yaşlarına bağlı olarak sıklıkla aynı nedenlere bağlanabilir.
Şaşılık nedenleri
Şaşılık, beyin travması veya kusurlu beyin gelişimi sonucu doğumda gelişebilir. Bireysel kasların felci bazen beyin iltihabından (ensefalit) veya çocukluk döneminde geçirilen bir enfeksiyondan da kaynaklanabilir. Örneğin kızamık virüsleri beyne nüfuz edebilir ve büyük hasara neden olabilir.
Felçler, tümörler ve kan pıhtıları da sinir yolunu bozabilir ve ani felçli şaşılığa yol açabilir. Görme yolunun kablolaması çok karmaşık olduğundan ve olası hasarın yeri değişken olduğundan, şaşılığın nedenini açıklığa kavuşturmak için sıklıkla ayrıntılı görüntüleme (MRI) gerekir.
Şaşılık için risk faktörleri
Tedavi edilmeyen görme bozukluğu, erken doğum ve doğum sırasında oksijen eksikliği şaşılığa yol açabilir. Bir kişinin yaşamı boyunca bir gözü kör olursa, bu göz artık görme sürecine aktif olarak katılamaz, yanlış hareketler artık telafi edilemez ve birkaç yıl içinde etkilenen göz şaşılaşmaya başlar.
Ayrıca genetik bir nedeni düşündüren ailede şaşılık öyküsü de vardır.
Şaşılık: muayeneler ve tanı
İlk konsültasyon sırasında hastanın tıbbi geçmişi alınır (anamnez). Doktor, diğerlerinin yanı sıra aşağıdaki soruları sorabilir (bebekler söz konusu olduğunda ebeveynlere sorulur):
- Hangi göz etkilenir?
- Her zaman aynı göz etkilenir mi?
- Göz hangi yöne kayar?
- Açı ne kadar büyük?
- Açı her görüş yönünde aynı mı?
- Çift görme görüyor musunuz?
- Başka görsel şikayetleriniz var mı?
Bazı hastalarda şaşılık açıkça tanınabilir, ancak diğer durumlarda ise şaşılık tanınamaz; örneğin şaşılık açısının beş dereceden az olması (mikroşaşılık). Aynı durum, bir gözün görme ekseni etrafında saat yönünde veya saat yönünün tersine dönmesiyle oluşan son derece nadir görülen şaşılık için de geçerlidir.
Genel olarak şaşılık aşağıdaki yöntemler kullanılarak tespit edilebilir:
Kapak testi
Kapatma testinde hastanın her iki gözüyle bir haçın (Maddox haçı) merkezini duvara sabitlemesi gerekir. Göz doktoru daha sonra bir gözü kapatır ve gözlemler. Kısılan göz, sabit nokta yönünde bir ayarlama hareketi ile kendini ortaya çıkarır.
Hirschberg yöntemi
Göz doktoru, 30 santimetrelik bir mesafeden, ziyaret lambasının bebek veya küçük çocuğun gözbebekleri üzerindeki ışık reflekslerini gözlemler. Refleksler aynı pozisyonda değilse şaşılık açısı vardır.
Şaşılık tedavisi
Küçük çocuklarda şaşılık birkaç aşamada tedavi edilir. Düzeltilmemiş bir görme kusuru varsa (uzağı görememe gibi) çocuğa gözlük takılır. Tek taraflı görme bozukluğu durumunda (örneğin merceğin bulanıklaşması), altta yatan hastalığın uygun şekilde tedavi edilmesi gerekir. Göz doktoru daha sonra birkaç ay boyunca şaşılık açısının kaybolup kaybolmadığını gözlemler.
Aksi takdirde gözler zayıf olandan başlayarak dönüşümlü olarak bantlanmalıdır (kapatma tedavisi). Bu sayede ambliyopi (görme zayıflığı) önlenebilir veya gerekiyorsa azaltılabilir. Bunun nedeni, şaşılığa rağmen beynin zayıf gözü kullanmaya ve eğitmeye zorlanmasıdır. Tıkanma tedavisi, zayıf gözün görme keskinliği yeterince iyileşene kadar yıllar sürebilir. Geriye kalan şaşılık açısı daha sonra cerrahi olarak düzeltilebilir.
Eşlik eden şaşılık altı yaşından sonra ortaya çıkarsa artık kapama tedavisine gerek kalmaz. Aksi takdirde çocuklar, ergenler ve yetişkinler küçük çocuklarla aynı muameleyi görürler.
Şaşılık tedavisi
Şaşılık durumunda, nedenin mümkün olduğunca tedavi edilmesi gerekir (örn. felç). Bazen prizma gözlüklerle şaşılık açısı da düzeltilebilir. Ancak bu nadiren böyledir. Şaşılık ameliyatı bazı hastalar için bir seçenektir.
Şaşılık: ilerleme ve prognoz
Şaşılık için genel olarak uygulanabilir bir prognoz yoktur. Eğer kişide tek taraflı görme kaybı nedeniyle şaşılık varsa bu durum kendiliğinden düzelmez. Görme bozukluğu sonucu ortaya çıkan şaşılıklarda ise durum böyle değildir: Görme bozukluğu hızlı bir şekilde tedavi edilirse şaşılık birkaç ay veya birkaç yıl içinde düzelebilir.
Bu nedenle şaşılığın ilerlemesi büyük ölçüde nedene bağlıdır. Tetikleyici ne kadar iyi tedavi edilebilirse prognoz da o kadar iyi olur. Şaşılık hayatta ne kadar geç ve ani ortaya çıkarsa tedavisi de o kadar zor olur. Bu nedenle prognozun tedaviyi yapan doktor tarafından bireysel olarak yapılması gerekir. Şaşılığın tüm nedenlerini kapsayabilmek için genellikle nörologları, oftalmologları, çocuk doktorlarını, radyologları ve dahiliye uzmanlarını içeren disiplinler arası bir yaklaşıma ihtiyaç duyulur.
