Kısa bir bakış
- Hastalığın seyri ve prognozu: gidişat yaygınlığa bağlıdır, sonuçsuz iyileşme mümkündür, bazen daha uzun süreli bozukluklara geçiş mümkündür, akut faz süresince çalışamama mümkündür
- Belirtileri: Algı değişikliği, kabuslar, geriye dönüşler, hafıza boşlukları, uyku bozuklukları, duygusal bozukluklar, çarpıntı, terleme, titreme gibi fiziksel belirtiler
- Terapi: Psikoterapötik önlemler, ilaç tedavisi
- Nedenleri ve risk faktörleri: Tehdit edici travmatik olay, ör. kaza, şiddet, doğal afet
- Muayene ve teşhis: Bir psikoterapötik uzmanla ayrıntılı görüşme, bazen fizik muayene
- Önleme: Genel bir önleme mümkün değildir. Erken tedavi sıklıkla kalıcı ruhsal bozukluklara geçişi engeller.
Akut stres reaksiyonu (sinir krizi) nedir?
Akut stres reaksiyonuna halk arasında sinir krizi denir. Stresli bir olaya verilen geçici ve aşırı bir tepkidir. Travmatik bir deneyime verilen olası psikolojik tepkilerden biridir. Semptomların devam ettiği süreye bağlı olarak aşağıdaki formlar arasında bir ayrım yapılır:
- Akut stres reaksiyonu (olaydan 48 saat sonrasına kadar)
- Akut stres bozukluğu (olaydan dört hafta sonrasına kadar)
Bahsedilenlerle ilgili başka reaksiyonlar da vardır:
- Kronik travma sonrası stres bozukluğu: Belirtiler stresli olaydan sonra üç ay boyunca devam eder.
- Uyum bozukluğu: Partnerin kaybı gibi ağır deneyimler nedeniyle artık günlük yaşamla baş etmek mümkün değildir.
Akut stres reaksiyonundan kaç kişinin etkilendiğini söylemek zordur. Muhtemelen çok sayıda bildirilmeyen vaka vardır. Bir yandan pek çok kişi ruh sağlığı sorunları için profesyonel yardım arama konusunda isteksiz. Öte yandan, akut stres reaksiyonunun belirtileri nispeten hızlı bir şekilde ortadan kalkar.
Akut stres reaksiyonuyla çalışamıyor musunuz?
Akut stres reaksiyonuyla çalışıp çalışamayacağınız ve ne kadar süreyle çalışamayacağınız, bireysel duruma bağlıdır. Sinir krizi sonrası gerekli iyileşme süresi hakkında bir doktorla konuşmanız tavsiye edilir. Doktor, kişinin stresle başa çıkma yeteneğini değerlendirecek ve akut stres reaksiyonu durumunda genellikle gerekli süre boyunca çalışamayacak durumda olduğuna dair bir sertifika verecektir.
Akut travma sonrası stres bozukluğu üç ay sonra geçmezse kronik travma sonrası stres bozukluğu gelişir.
Akut stres reaksiyonu durumunda profesyonel yardım alınması tavsiye edilir. Etkilenenleri rahatlatır ve semptomların daha uzun sürmesi riskini azaltır. Daha fazla ek stresi önlemek için hastanın çevresini de dahil etmek yararlı olacaktır.
Etkilenenlerin akrabalarının anlayışlı olması önemlidir. Bu, örneğin etkilenen kişinin bir kaza gibi bir duruma dahil olması durumunda suçlamalardan kaçınmayı da içerir. Bunun nedeni, düşüncesiz ve stresli tepkilerin genellikle akut stres reaksiyonunun seyrini ve semptomlarını şiddetlendirmesidir.
Akut stres reaksiyonunun belirtileri nelerdir?
Akut stres reaksiyonu çeşitli semptomlarla kendini gösterir. Aşağıdaki belirtiler ve semptomlar sinir krizinin tipik belirtileridir:
- Algı değişikliği (derealizasyon, duyarsızlaşma): Hasta çevreyi veya kendisini yabancı ve yabancı olarak algılar.
- Bilincin daralması: Hastanın düşünceleri yalnızca birkaç konu etrafında döner; bu durumda stresli durum.
- Kabuslarda veya geçmişe dönüşlerde olağanüstü durumu yeniden deneyimlemek
- Bellekteki boşluklar
- Sosyal geri çekilme gibi kaçınma davranışları
- Saldırganlık (örn. bazı durumlarda sinir krizinin eşlik ettiği öfke patlaması), korku ve üzüntü veya uygunsuz ağlama ve gülme arasındaki ruh hali değişimleri gibi duygusal rahatsızlıklar (duygulanım bozukluğu)
- Fiziksel semptomlar (örn. kızarma, terleme, çarpıntı, solgunluk, mide bulantısı)
- Dilsiz dehşet: Hasta, yaşadıklarını kelimelere dökemez ve dolayısıyla bunu daha az işleyebilir.
Bazen sinir krizi meydana gelmeden önce birkaç belirgin semptom vardır. Bazen “sessiz sinir krizi”nden söz edilir. Ancak "sessiz sinir krizi" tıp profesyonellerinin kullandığı bir terim değildir.
Sinir krizi veya akut stres bozukluğunun bazı belirtileri depresyon belirtilerine benzer ancak bunlardan ayırt edilmesi gerekir.
Sinir krizi olarak adlandırılan durumun seyri vakadan vakaya farklılık gösterir.
Akut stres bozukluğu durumunda ne yapılmalı?
Birçok hasta sinir kriziyle kendi başına baş etmeye çalışır. Sadece bazıları yardım istiyor. “Sinir krizi – ne yapmalı?” sorusunun pek çok cevabı var.
Hastayı güvenli bir ortama getirebilmeleri sayesinde yardımcı olurlar. Daha sonra hasta bir danışmana, psikoterapiste veya doktora yönlendirilir.
Sinir krizi tedavisi: ilk yardım
Terapide ilk adım hastayla temas kurmaktır. Hasta güvenli bir ortamda destek alır. Bakıcı, hastayla ilk görüşme sırasında olası bir intihar riskinin farkına varırsa, hastanın yatılı olarak kabul edilmesini ayarlayacaktır.
Akut bir tehlike yoksa tedavi genellikle ayaktan tedavi bazında yapılır. Gibi çeşitli psikolojik terapilerden oluşur.
- Davranış terapisi (hastalar rahatsız edici bir davranışı unutmalı ve yeni bir davranış öğrenmelidir)
- Psikoeğitim (hastalar akut stres reaksiyonunu bir hastalık olarak anlamayı öğrenmeli ve böylece daha iyi başa çıkmalıdır)
- EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme; travmayı yeniden deneyimlemek ve daha iyi işlemek için belirli göz hareketleri kullanılır)
- Hipnoz
Örneğin hasta uyku bozukluklarından dolayı aşırı sıkıntı çekiyorsa, doktor benzodiazepinler, Z maddeleri veya sedatif antidepresanlar gibi kısa süreli uyku getirici ve sedatif ilaçlar reçete edebilir.
Akut stres reaksiyonu sırasında ne olur?
Böyle zamanlarda tanıdık ve güvenli görünen her şey tehlikeli ve kafa karıştırıcı olarak algılanıyor. Bu her şeyden önce içerir
- fiziksel zarar
- savaş
- kaçış
- Cinsel şiddet
- soygunlar
- Doğal afetler
- Ciddi kazalar
- Terörist saldırılar
Akut stres reaksiyonu: kim etkilenir?
Prensip olarak herkes akut stres reaksiyonu geliştirme riski altındadır. Sinir krizi geçirme riskini artıran çeşitli faktörler vardır. Bunlar, diğerlerinin yanı sıra şunları içerir:
- Önceki hastalıklar (fiziksel ve zihinsel)
- tükenme
- Zihinsel güvenlik açığı (güvenlik açığı)
- Deneyimle başa çıkma stratejilerinin eksikliği (“başa çıkma” eksikliği)
Muayeneler ve teşhis
Akut bir stres reaksiyonundan şüpheleniyorsanız, iletişime geçeceğiniz doğru kişi bir psikiyatrist veya psikologdur. Tıbbi geçmişiniz (anamnez) hakkında daha fazla bilgi edinmek için öncelikle sizinle detaylı bir görüşme yapacaklar. Size diğerlerinin yanı sıra aşağıdaki soruları soracaklar:
- Hangi fiziksel belirtileri fark ediyorsunuz?
- Olaydan bu yana durumunuz nasıl değişti?
- Geçmişte buna benzer bir şey yaşadınız mı?
- Nasıl büyüdün?
- Önceden var olan herhangi bir rahatsızlığınız var mı?
Terapist görüşme sırasında kendinizi güvende hissetmenizi sağlayacaktır.
Ayrıca, akut stres reaksiyonunu teşvik edebilecek ve muhtemelen seyrini kötüleştirebilecek herhangi bir risk faktörüne sahip olup olmadığınızı da belirleyecektir.
Sinir krizi: test
Akut stres tepkisi açısından kendinizi test etmek için internette çeşitli testler mevcuttur. İstisnai bir durumda, doğru tanıyı koyabilecek ve aynı zamanda tedavi seçeneklerini belirtebilecek uzmanlığa sahip bir uzmandan tavsiye almak daha iyidir.
Akut stres reaksiyonu nasıl önlenebilir?
Sinir krizini veya akut stres reaksiyonunu önlemenin güvenilir bir yolu yoktur. Travmatik olaylar insanların başına kaderin umduğu gibi gelir ve etkilenenlerin nasıl tepki vereceğini tahmin etmek imkansızdır.
Bununla birlikte, tedavi edilmezse, akut stres reaksiyonunun semptomları devam edebilir ve muhtemelen daha uzun süreli başka zihinsel bozukluklara dönüşebilir. Bunu önlemek için travmatik bir deneyimin ardından erken aşamada bir uzmandan yardım alınması tavsiye edilir.
