Femur kırığı: açıklama
Femur kırığında vücudun en uzun kemiği kırılır. Böyle bir yaralanma nadiren tek başına meydana gelir, ancak genellikle ciddi araba kazalarının neden olduğu gibi kapsamlı travmanın bir parçası olarak ortaya çıkar.
Uyluk kemiği (femur), kalça ekleminin topuzunu da taşıyan uzun bir gövde ve kısa bir boyundan oluşur. Şaft bölgesinde femur oldukça stabildir. Dış tarafta femur boynu ile gövde arasındaki kemik çıkıntı olan büyük trokanter, kas bağlanma noktası görevi görür. Küçük trokanter, femurun iç kısmında küçük bir kemik çıkıntıdır.
Kırık aralığının konumuna bağlı olarak aşağıdaki femur kırığı türleri vardır:
- Femur boyun kırığı
- Pertrokanterik femur kırığı
- Subtrokanterik femur kırığı
- Kalça eklemine yakın femur kırığı (proksimal femur kırığı)
- Femur şaft kırığı
- Diz eklemi proksimal femur kırığı
- Periprostetik femur kırığı
Aşağıda femur boynu kırığı hariç tüm kırık türleri daha ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Bu, Femur boynu kırığı makalesinde daha ayrıntılı olarak tartışılmaktadır.
Pertrokanterik ve subtrokanterik femur kırığı
Subtrokanterik femur kırığı olarak adlandırılan kırık, femur şaftındaki trokanterlerin altında bir kırıktır ve pertrokanterik femur kırığı ile yaklaşık olarak aynı özellikleri gösterir.
Proksimal femur kırığı.
Tüm femur kırıklarının yüzde 70'inde kırık proksimal femur kırığıdır. Bu durumda kırık aralığı kalça ekleminin yakınında şaftın daha yukarısında yer alır. Bu tip femur kırığında üst kemik parçası kaslar tarafından dışarı doğru döndürülür.
Femur şaft kırığı
Femurun etrafını saran, önde kuadriseps kasları ve arkada iskiyokrural kaslardan oluşan güçlü bir yumuşak doku mantosu vardır. İç tarafta ek kaslar, addüktör grubu bulunur. Femur kırığının konumuna bağlı olarak kaslar kemik elemanlarını belirli bir yönde hareket ettirir.
Diz eklemi (distal) femur kırığı
Distal femur kırığı (aynı zamanda suprakondiler femur kırığı), diz ekleminin yakınındaki şaft üzerinde (diz eklemi çizgisinin 15 santimetre yukarısına kadar) bulunur. Bu durumda üst kemik parçası içeriye doğru çekilir, alt parça ise geriye doğru itilir.
Periprostetik femur kırığı, femurun kalça veya diz protezi gibi bir proteze sabitlenmesi ve kırığın protezin üstünde veya altında olması durumudur. Bu tür protezleri kullananların sayısı arttıkça periprostetik femur kırıklarının görülme sıklığı da artıyor.
Femur kırığı: belirtiler
Femur kırığı çok acı vericidir. Etkilenen bacak yüklenemez, şişer ve şekil bozukluğu gösterir. Genellikle açık bir kırık gelişir; bu durumda cilt, kemik kıymıklarından dolayı yaralanır.
Kaza mahallinde yapılacak acil önlem, bacağın mümkün olduğu kadar acısız bir şekilde konumlandırılması ve atellenmesidir. Açık femur kırığı durumunda, hasta hastaneye gelene kadar yaranın steril bir pansumanla kapatılması en iyisidir.
Femur kırığı büyük kanamalara neden olabilir ve muhtemelen dolaşım şokuyla sonuçlanabilir. Bunun belirtileri soluk, grimsi renkte soğuk terli cildi içerir. Hastalar, ortam sıcaklığı ne olursa olsun ürperiyor, titriyor, elleri ve ayakları soğuk oluyor.
Femur şaft kırığı belirtileri
Kalça eklemi proksimal femur kırığı belirtileri
Proksimal femur kırığında bacak kısalmış ve dışa doğru dönmüş gibi görünür. Etkilenen bireyler ayrıca kasıktaki kompresyon ve ağrıdan kaynaklanan ağrıyı da tanımlar.
Diz eklemine yakın femur kırığı belirtileri (distal)
Distal femur kırığındaki bariz kırık belirtileri arasında morarma ve şişme ve muhtemelen bacağın yanlış hizalanması yer alır. Diz hareket ettirilemez. Ayrıca çok şiddetli ağrılar da oluyor.
Per ve subtrokanterik femur kırığı belirtileri
Pertrokanterik femur kırığının tipik bir semptomu kısaltılmış ve dışa doğru döndürülmüş bir bacaktır. Etkilenen kişi yürürken ve ayakta dururken dengesizdir. Şiddetli ağrı nedeniyle bacak hareket ettirilemiyor. Bazen morluk ya da morluk izi görülür.
Subtrokanterik femur kırığı pertrokanterik kırıkla aynı semptomları gösterir.
Periprostetik femur kırığı belirtileri
Periprostetik femur kırığı, kırığın konumuna bağlı olarak normal femur kırığına benzer semptomlarla ortaya çıkabilir. Kırık trokanter büyük, şaft çevresinde ve diz ekleminin yakınında meydana gelebilir.
Femur kırığı, kemiğe güçlü kuvvetler etki ettiğinde meydana gelir. Örneğin trafik kazaları femur kırığının sık görülen nedenleridir. Genellikle gençler etkilenir. Yaşlı insanlarda femur kırığı genellikle diz eklemi veya femur boynu yakınında meydana gelir. Kemiğin kireçten arındırıldığı osteoporoz önemli bir rol oynar. Femur kırığından farklı olarak femur boynu kırığı küçük düşmelerde bile meydana gelir.
Femur şaft kırığı
Kalça eklemi (proksimal) femur kırığı
Proksimal femur kırığı yaşlıların tipik bir kırığıdır. Kazanın nedeni genellikle evde düşmedir.
Diz eklemi (distal) femur kırığı
Distal femur kırığındaki kaza mekanizması sıklıkla jilet travmasıdır (yüksek jilet travması) – çok fazla kinetik enerji (kinetik enerji) kemiğe etki eder. Sonuç genellikle eklemleri, kapsülleri ve bağları içeren daha geniş bir parçalanma bölgesidir. Bununla birlikte, osteoporozu olan yaşlı kişilerde distal femur kırığı da görülebilir; bu durumda bu genellikle basit bir kırıktır.
Per- ve subtrokanterik femur kırığı
Hem pertrokanterik hem de subtrokanterik femur kırıkları tipik olarak yaşlılarda görülür. Nedeni genellikle kalçanın düşmesidir.
Periprostetik femur kırığı
Periprostetik femur kırığının nedeni genellikle düşme veya kazadır. Risk faktörleri şunlardır:
- osteoporoz gibi hastalıklar
- protezde sapın yanlış konumu
- tamamlanmamış çimento mantosu
- Kemik dokusunun parçalanması (osteoliz)
- gevşemiş protez
- tekrarlanan eklem değişimi
Femur kırığı: muayeneler ve tanı
Femur kırığı en ekstrem vakalarda hayati tehlike oluşturabilir, bu nedenle böyle bir kırıktan şüpheleniyorsanız derhal aile hekiminizin acil servisini veya aile doktorunuzu aramalısınız. Kemik kırıkları uzmanı ortopedi ve travma cerrahisi doktorudur.
Tıbbi geçmiş
Teşhis koymanın ilk adımı, doktorun kazanın tam olarak nasıl olduğunu ve tıbbi geçmişinizi (anamnez) sorduğu ayrıntılı bir görüşmedir. Olası sorular şunlardır:
- Kaza nasıl meydana geldi?
- Doğrudan veya dolaylı travma var mıydı?
- Olası kırık nerede?
- Acıyı nasıl tarif edersiniz?
- Daha önce herhangi bir yaralanma veya hasar var mıydı?
- Daha önce yüke bağlı ağrı gibi şikayetleriniz oldu mu?
Fiziksel Muayene
Apparatif teşhis
Bir röntgen tanıyı doğrular. Kırığın daha kesin olarak değerlendirilmesi için tüm uyluğun komşu eklemleriyle birlikte röntgeni çekilir. Pelvis, kalça eklemi ve dizin görüntüleri de iki düzlemde alınır.
Parçalı veya kusurlu kırıklarda, daha ileri tedavi planlaması için genellikle karşı tarafın karşılaştırmalı görüntüsü alınır. Damar hasarından şüpheleniliyorsa, Doppler sonografi (bir tür ultrason) veya anjiyografi (damar röntgeni) faydalı olabilir.
Femur kırığı: Tedavi
Bacak, kaza mahallindeyken splinte edilmeli ve dikkatli bir şekilde uzatılmalıdır. Hastanedeki tedavi genellikle bacağın cerrahi olarak stabilize edilmesinden oluşur. Bunu yapmak için kırığın anatomik olarak hassas bir şekilde ayarlanması ve fonksiyon kaybı olmadan eksen ve rotasyonun eski haline getirilmesi gerekir.
Femur şaft kırığı
Femur şaft kırığı genellikle ameliyat edilir. Genellikle seçilen teknik kilitli intramedüller çivileme olarak adlandırılan tekniktir. Bu genellikle femurun daha hızlı iyileşmesine ve daha erken yüklenebilmesine olanak tanır. Ayrıca operasyon sırasında sadece birkaç yumuşak doku yaralanır.
Ameliyattan sonra doktor diz ekleminin stabilitesini test eder. Bu özellikle yüksek rasanlı bir travmanın neden olduğu femur kırığı olan genç hastalarda önemlidir, çünkü bu süreçte dizdeki çapraz bağlar sıklıkla yaralanır.
Çocuklarda femur şaftı kırığı
Femur şaftı kırığı olan yenidoğan, bebek ve küçük çocuklarda doktorlar öncelikle konservatif tedaviyi denerler. Kapalı bir kırık, pelvik bacak alçısı veya hastanede yaklaşık dört hafta süreyle yapılan “overheadextension” (bacağın dikey olarak yukarı çekilmesi) adı verilen işlemle hareketsiz hale getirilebilir. Nadir durumlarda ameliyat düşünülür.
Okul çağındaki çocuklarda femur şaftı kırığı için ameliyat tercih edilir. Pelvik alçı bu yaşta evde bakım konusunda zorluklarla karşılaşır. Hastanede geçirilen sürenin uzunluğu ve rahatsızlık nedeniyle uzatma işleminin gerçekleştirilmesi de aynı derecede zordur. Yaralanmanın türüne göre öncelikli tedavi “eksternal fiksatör” olup, daha komplike olmayan olgularda elastik stabil intramedüller çivileme (ESIN) uygulanmaktadır.
Kalça eklemi (proksimal) femur kırığı
Diz eklemine yakın femur kırığı (distal).
Diz eklemine yakın bir femur kırığı veya eklem yüzeyinin etkilenmesi durumunda, kemiğin tam olarak anatomik olarak yeniden hizalanması önemlidir. İyi bir fonksiyonel sonuç elde etmenin tek yolu budur.
Geleneksel prosedürlerde kırık açılı plaklar ve dinamik kondiler vida (DCS) ile stabilize edilir. Bununla birlikte, daha yeni prosedürler giderek kabul görmektedir: İntramedüller çivi osteosentezinin retrograd tekniği olarak adlandırılan ve vidaların plakaya açı açısından stabil bir şekilde sabitlendiği yerleştirilmiş plaka sistemleri iyi bir başarı göstermektedir.
Per- ve subtrokanterik femur kırığı
Periprostetik femur kırığı
Periprostetik femur kırığı için cerrahi konservatif tedaviye de tercih edilir. Kırığın türüne göre protez değişimi, plak osteosentezi veya retrograd çivileme gibi çeşitli operasyonlar kullanılmaktadır.
Femur kırıklarında tedavi sonrası bakım
Tedavi sonrası bakım, yaralanmaların ne kadar şiddetli olduğuna ve osteosentezin ne kadar stabil olduğuna bağlıdır. Ameliyattan sonra bacak, yara drenajı giderilinceye kadar köpük atel üzerine yerleştirilir. Ameliyattan iki gün sonra CPM hareket splinti adı verilen pasif hareket terapisine geçilir. Femur kırığının ve implantın ilerlemesine bağlı olarak bacağa yavaş yavaş kısmen tekrar yük bindirilebilir. Yük taşıma miktarı, ne kadar kallus (yeni kemik dokusu) oluştuğuna bağlıdır. Bu bir röntgende kontrol edilir. Yaklaşık iki yıl sonra plaklar ve vidalar cerrahi olarak çıkarılır.
Femur kırığı: hastalığın seyri ve prognoz
Bireysel vakalarda femur kırığının prognozu büyük ölçüde kırığın tipine ve kapsamına bağlıdır.
Örneğin femur şaft kırığının tedavisinden sonra prognoz çok iyidir. Vakaların yaklaşık yüzde 90'ı üç ila dört ay içinde kalıcı bir hasar olmaksızın iyileşiyor. Kemik zayıf bir şekilde iyileşiyorsa, intramedüller tırnak osteosentezi kilitleme pimini çıkarabilir ve otolog (vücudun kendi) süngerimsi kemiğini (kemiğin içindeki süngerimsi doku) ekleyebilir. Bu uyaran kemik iyileşmesini hızlandırabilir.
Kalça eklemine yakın (proksimal) femur kırığı genellikle yaşlılarda düşme sonrasında meydana gelir. Etkilenen bazı kişiler, tedavi tamamlandıktan sonra bile bacağına tam ağırlık veremez ve hareket kabiliyeti kısıtlı olur. Hastanın hemşirelik bakımına ihtiyacı olabilir.
Diz eklemine yakın (distal) femur kırığı durumunda hasta ameliyattan sonra erken dönemde egzersizlere başlayabilir. Bacak genellikle yaklaşık on iki hafta sonra tekrar tamamen ağırlık taşıyabilir hale gelebilir.
Pertrokanterik femur kırığı durumunda hasta, ameliyattan hemen sonra bacağını tam olarak kullanmaya devam edebilir.
Komplikasyonlar
- Konumsal hasar
- Bölme sendromu
- Derin iliak ven trombozu (DVT)
- Özellikle medüller boşluktaki enfeksiyonlar (özellikle açık femur kırıklarında)
- Psödoartroz (kırık uçları arasında “yalancı eklem” oluşumu)
- Eksenel hizalama
- Rotasyonel malpozisyon (özellikle intramedüller tırnak osteosentezinde)
- Bacak kısaltma
- ARDS (akut solunum sıkıntısı sendromu): akciğerlerde akut hasar; Femur kırığı ciddi bir çoklu yaralanmanın (politravma) parçasıysa olası komplikasyon