Kısa bir bakış
- Semptomlar: Eozinofilik özofajit, diğer şeylerin yanı sıra yutma güçlüğüne ve göğüs kemiğinin arkasında ağrıya neden olur. Çocuklar ise genellikle mide ekşimesi, mide bulantısı veya karın ağrısından şikayet ederler.
- Tedavi: Mide asidi üretiminin engellenmesi, savunmayı baskılayan ilaçlar (bağışıklık baskılayıcılar) veya eliminasyon diyeti.
- Nedenleri: Eozinofilik özofajit a.e. Özofagus mukozasının iltihaplanmasına neden olan bir tür gıda alerjisi.
- Risk faktörleri: Alerjik hastalıkları ve bunlara eğilimi (atopi) olan kişiler özellikle eozinofilik özofajitten sıklıkla etkilenir.
- Muayene: özofagoskopi; Eozinofilik özofajiti güvenilir bir şekilde tespit etmek için doktor, bir endoskop kullanarak özofagus mukozasından doku örnekleri alır.
Eozinofilik özofajit nedir?
Eozinofilik özofajit, yemek borusunun kronik, inflamatuar bir hastalığıdır. Tıp uzmanları bunu bir tür gıda alerjisi olarak görüyor. Eozinofilik özofajit terimi özellikle yemek borusunun alerjiye özgü bağışıklık hücreleriyle iltihaplanmasını tanımlar:
Eozinofilik özofajit, özofajitin en sık görülen formlarından biri haline gelmiştir. Hem yetişkinleri hem de çocukları etkiler. Mevcut bilgilere göre, erkeklerde ve erkeklerde bu hastalığa yakalanma olasılığı kadın cinsiyetteki insanlara göre iki ila üç kat daha fazladır.
Eozinofilik özofajit için yaşam beklentisi nedir?
Eozinofilik özofajitte yaşam beklentisi tutarlı tedavi ile sınırlı değildir. Bununla birlikte, tedavi genellikle yaşam boyu sürer, çünkü tedavi edilmezse iltihap genellikle hızla tekrar alevlenir.
Örneğin eozinofilik özofajit özel bir diyetle tedavi edildiğinde ve neden olan gıdalardan kaçınıldığında bu durum her zaman geçerlidir. Eğer yemek daha sonra tekrar yenirse, hastalığın tekrarlaması (nüksetmesi) söz konusudur. Sebebi ise bağışıklık sisteminin belirli gıda bileşenlerine karşı hassas tepki vermeye devam etmesidir. Tekrar temas halinde yemek borusu mukozası tekrar iltihaplanır ve tipik semptomlara neden olur.
Eozinofilik özofajit tedavisi olmadan inflamasyon genellikle kronikleşir. Zamanla yemek borusu dokusu yeniden şekillenir ve yemek borusu daha az hareketli hale gelir. Ayrıca bu durum yer yer yüksek dereceli daralmalara (darlıklara) neden olur. Etkilenenler yutmayı giderek daha zor buluyor ve yiyeceğin sıkıştığını fark ediyorlar.
Eozinofilik özofajitin belirtileri nelerdir?
Eozinofilik özofajit genellikle yetişkinlerde ve çocuklarda farklı semptomlara neden olur. Yetişkinler ve gençler sıklıkla yutma güçlüğü ve göğüs kemiğinin arkasında yanma ve ağrı yaşarlar. Yiyecekler yemek borusunda sıkışabilir (bolus tıkanıklığı). Etkilenen bireyler bazen ağrılı bir şişlik hissi yaşar ve öğürme isteği duyarlar.
Bazen hastalar belirli yiyecekleri yedikten hemen sonra yemek borusunda hoş olmayan bir his ve hatta ağrı bile yaşayabilirler. Buna yemek borusunun gıda kaynaklı anında tepkisi (YANGIN) denir.
Eozinofilik özofajitin semptomları sıklıkla sinsice başlar ve genellikle etkilenenler tarafından hafife alınır. Aksine, hastalık yavaş yavaş ilerledikçe yeme alışkanlıklarını ayarlarlar. Çoğu zaman, hastalar yıllar içinde yeme alışkanlıklarının değiştiğinin farkına bile varmazlar.
Aşağıdaki yeme alışkanlıkları kronik eozinofilik özofajitte yaygın olarak bulunur: hastalar
- oldukça yavaş yiyin,
- iyice çiğneyin,
- yiyecekleri çok küçük kesin,
- sıklıkla büyük miktarda sos kullanırız,
- Yiyeceği “yıkamak” için her lokmada içecek,
- Yutma güçlüğü nedeniyle utanç verici bir durumdan kaçınmak istedikleri için toplum içinde yemek yemekten kaçının.
Bebeklerde ve çocuklarda eozinofilik özofajit genellikle mide yanması, bulantı, kusma ve karın ağrısı ile kendini gösterir. Etkilenen çocuklar telaşlıdır, içmeyi veya yemeyi reddederler ve sağlıklı akranlarına göre daha yavaş gelişebilirler (büyüme geriliği). Yeterince yemek yemeyen çocuklar sıklıkla yorgun ve uykulu olurlar.
Eozinofilik özofajit nasıl gelişir?
Eozinofilik özofajitin kesin nedeni hala belirsizdir. Günümüzde uzmanlar eozinofilik özofajitin bir tür gıda alerjisi olduğunu varsaymaktadır. Bu durumda bağışıklık sistemi belirli gıdalara (örneğin inek sütü veya buğday) karşı özellikle hassas ve şiddetli tepki verir.
Söz konusu gıda bileşenleri ile temas sonucu yemek borusunun mukoza zarında alerjik reaksiyon gelişir ve iltihaplanır. Bu süreçte alerjiye özgü bağışıklık hücreleri, özellikle de eozinofilik granülositler tarafından kolonize edilir. Havadaki alerjenik maddelerin (polen gibi aeroalerjenler) eozinofilik özofajite neden olması da mümkündür.
Eozinofilik özofajit gelişimi için risk faktörü, çocukluk döneminde bağışıklık sisteminin çevresel kir ve mikroplara çok az maruz kalması gibi görünmektedir. Bu teoriye hijyen hipotezi de denir.
Bu teoriye göre özellikle temiz evlerde büyüyen çocuklarda, çevreyle yoğun temas halinde olan çocuklara göre daha sık alerji gelişiyor. Bilim insanları şu şüpheyi taşıyor: Bağışıklık sistemi, erken yaşta potansiyel alerjenlerle sık sık temas kurarak bu maddeleri tolere etmeyi öğreniyor.
Doktor eozinofilik özofajiti nasıl teşhis eder?
Gastrointestinal sistem şikayetleri varsa ilk başvurulacak yer aile hekimleridir. Gerekirse etkilenen kişiyi bir uzman olan gastroenteroloğa yönlendirirler. Yemek borusunu bir kamera (özofagoskopi) yardımıyla inceler ve böylece eozinofilik özofajiti tespit edebilir.
Tıbbi öykü ve fizik muayene
Öncelikle hekim hastayı ayrıntılı olarak sorgular (anamnez). Belirtileri, ne kadar süredir var olduklarını ve yalnızca belirli durumlarda ortaya çıkıp çıkmadıklarını sorguluyor. Ayrıca daha önce bilinen herhangi bir hastalığı olup olmadığını da soruyor: Eozinofilik özofajit özellikle astımlılarda ve (diğer) alerjisi olanlarda yaygındır.
Özofagoskopi (özofagoskopi)
Doktor (eozinofilik) özofajitten şüpheleniyorsa, bir sonraki adım yemek borusunun endoskopisini planlamaktır. Doktorlar genellikle mide (gaster) ve duodenumu da değerlendirdikleri için buna özofagoskopi veya özofago-gastro-duodenoskopi (ÖGD) adını verirler.
Endoskopi için doktor, kameralı esnek bir tüpü ağızdan yemek borusuna sokar. Eozinofilik özofajitli bir hastada bazı yerlerde daralma olabilir. Mukoza şişmiş ve kırmızımsı görünür, genellikle uzunlamasına çizgilere sahiptir, sıklıkla halka şeklinde doku hasarı vardır ve kolayca kanar.
Bu muayene sırasında doktor ayrıca küçük doku örnekleri alır ve daha sonra laboratuvarda mikroskop altında incelenir. Burada araştırmacılar tipik eozinofilik granülositleri görüyorlar.
Kan değerleri
Eozinofilik özofajiti açıkça gösteren bir laboratuvar değeri yoktur. Her iki hastadan birinde kanda eozinofil granülositlerinde artış (eozinofili) görülür. Bazı hastalarda ayrıca endojen antikor immünoglobulin E (IgE) seviyeleri de yüksektir. IgE genellikle alerjik reaksiyonlarda rol oynar ve yüksek seviyeler alerjik hastalığa işaret edebilir.
Eozinofilik özofajit nasıl tedavi edilir?
Eozinofilik özofajit tedavisinde üç tedavi yaklaşımı vardır. Yaygın tedavi seçenekleri savunmayı baskılayan ilaçlar (“kortizon”), mide asidi inhibitörleri veya özel bir diyettir.
Glukokortikoidlerle tedavi
Eozinofilik özofajit için olası bir tedavi, mukoza üzerinde lokal olarak etki eden (topikal tedavi) glukokortikoidlerdir (“kortizon”). Çoğu zaman, doktorlar aktif bileşen budesonid içeren bir eritme tableti reçete eder. Glukokortikoidler dokulardaki bağışıklık tepkilerini engelleyerek inflamasyonun azalmasına neden olur.
Hastalar ilacı yaklaşık altı hafta boyunca kullanıyor, ardından doktorlar yemek borusunu tekrar aynalıyor. Enflamasyon tamamen azalmadıysa, genellikle ilacı altı hafta daha reçete ederler.
Mide asidi inhibitörleriyle tedavi (proton pompa inhibitörleri)
Gastrik asit inhibitörleri eozinofilik özofajite karşı da yardımcı olabilir. Doktorlar tabletleri yaklaşık sekiz hafta boyunca yüksek dozda reçete ediyor ve ardından yemek borusuna tekrar bakıyor. Bugüne kadar yapılan çalışmalar, yaklaşık iki ila üç hastadan birinde artık semptomların bulunmadığını göstermektedir. Bu hastalarda mide asidi muhtemelen güçlü bağışıklık reaksiyonunu teşvik etti.
Eliminasyon diyeti – eozinofilik özofajit için diyet planı
Bu konudaki bilgiler daha önceki deneyimlere ve bilimsel bulgulara dayanmaktadır. Bu nedenle buna “ampirik” eliminasyon diyeti de denir.
Diyet değişikliği, hastaların tipik diyetlerinin büyük bir kısmından kaçınmaları gerektiğinden büyük bir çaba gerektirir. Özel beslenme gereksinimleri de sıklıkla daha yüksek maliyetlere neden olur. Hastaların hâlâ yiyebilecekleri arasında buğday dışındaki meyveler, sebzeler, et, kümes hayvanları, pirinç, fasulye ve tahıllar yer alıyor.
Altı ila on iki haftalık eliminasyon diyetinden sonra kişi tekrar özofagus ayna muayenesi yapar. Bu süre içerisinde eozinofilik özofajit düzelmişse hasta kaçındığı besinleri teker teker tekrar deneyebilir. Bu işlem sırasında hekim belirli aralıklarla yemek borusu mukozasını inceler.
Bir örnek: Etkilenen kişi bir ila iki ay boyunca yumurtayı tekrar test eder. Daha sonra kontrol muayenesi yapılır ve doktor yemek borusunun tekrar iltihaplanıp iltihaplanmadığını kontrol eder. Bu şekilde hangi gıdaların iltihaplanmaya neden olduğunu filtrelemek mümkün olur ve etkilenen kişinin ömür boyu bu gıdalardan uzak durması gerekir.
Eliminasyon diyeti semptomsuz hale gelirse, eozinofilik özofajit böylece ömür boyu tedavi edilebilir.
6 besinli eliminasyon diyetinin yanı sıra eozinofilik özofajit için başka diyetler de vardır. Ayrıca yardımcı olabilirler, ancak çeşitli nedenlerden dolayı pek işe yaramazlar:
Elementel diyet: Etkilenen kişiler yalnızca su ve özel bir besin tozu (formül gıda) ile karıştırılmış sıvı gıdaları yerler. Elementel beslenme çok etkilidir ancak çoğu insan için sürdürülebilir değildir. Bazen hoş olmayan tat rahatsız edici olabilir ve çocukların beslenme tüpüne ihtiyacı olabilir.
Alerji testine dayalı diyet: Öncelikle hastanın hangi gıdalara tepki verdiğini belirlemek için alerji testi (örn. prick testi) kullanılır. Hasta daha sonra özellikle bunlardan kaçınır. Ancak bu, eozinofilik özofajiti olan yaklaşık üç hastadan yalnızca birine yardımcı olur. Bu nedenle doktorlar bu diyeti önermemektedir.
Eozinofilik özofajitin uzun süreli tedavisi
Altı ila on iki hafta süreyle glukokortikoidler veya mide asidi inhibitörleri birçok hastada eozinofilik özofajiti iyileştirir. Terapinin bu ilk aşamasına indüksiyon tedavisi de denir. Ancak hastaların bundan sonra ilaç almayı bırakması durumunda yemek borusu hızla tekrar iltihaplanır.
Tedavinin başarılı ilk aşamasından ilacı seçerler ve genellikle dozu azaltırlar. Bir ila iki yıl sonra yemek borusu endoskopisi kullanarak yemek borusunu tekrar kontrol ederler.
Başarılı bir diyette de durum aynıdır. Hastalar tekrar normal beslenmeye başlarsa özofajitin tekrarlaması kesindir. Bu nedenle hastalığa neden olan besinlerden kalıcı olarak uzak durmaları gerekmektedir.
İlk tedavi eozinofilik özofajiti gidermede başarısız olursa doktorlar diğer olası tedavilerden birini önerir.
Darlıkların tedavisi
Çoğu zaman yemek borusu uzun süredir devam eden iltihaplanma nedeniyle hareketsizdir ve daralma (striktür) gösterir. Bu durumda balon dilatasyonu yardımcı olabilir. Bu işlemde doktorlar yemek borusunun daralmış kısmına kadar bir balon iterek şişirir. Bu, etkilenen bölgeyi genişletir ve yiyeceklerin tekrar daha kolay geçebilmesini sağlar.
Alternatif olarak, doktorlar daraltılmış alanı örneğin koni şeklindeki plastik kapaklarla ("bujiler") "bujiler". Bir yansıma sırasında, her seferinde daha büyük bujiler kullanarak bu bujileri daralma boyunca tekrar tekrar bastırırlar.