Dispne (Nefes Darlığı): İşaretler, Nedenler, Yardım

Kısa bir bakış

  • Açıklama: Solunum sıkıntısı veya nefes darlığı; akut veya kronik olarak ortaya çıkar; bazen dinlenirken, bazen sadece efor sarf ederek; öksürük, çarpıntı, göğüs ağrısı veya baş dönmesi gibi eşlik eden semptomlar mümkündür.
  • Nedenleri: yabancı cisimler veya astım dahil solunum sorunları; pulmoner hipertansiyon veya miyokard enfarktüsü dahil kardiyovasküler problemler; kırıklar, göğüs travması; nörolojik sorunlar veya psikolojik nedenler
  • Teşhis: Stetoskopla akciğerleri ve kalbi dinlemek; kan testi, solunum fonksiyon testi; pulmoner endoskopi; görüntüleme prosedürleri: X-ışını, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme.
  • Ne zaman doktora görünmeli? Kural olarak her zaman nefes darlığı durumunda; göğüs ağrısı, mavi dudaklar, boğulma ve hatta solunum durması ile birlikte nefes darlığı acil durumlardır. Derhal 112'yi arayın ve mümkünse ilk yardım yapın.
  • Tedavi: Sebebe bağlı olarak, örneğin bakteriyel enfeksiyonlar için antibiyotikler, psödokrup için kortizon ve balgam söktürücüler, astım ve KOAH için kortizon ve bronkodilatörler ve belirli nedenlerle ameliyat ve diğerleri.
  • Önleme: Diğer şeylerin yanı sıra, sigarayı bırakmak kronik dispneyi önler; akut nedenlere karşı spesifik bir önlem yok

Nefes darlığı nedir?

Ancak hasta ne kadar hızlı nefes alırsa nefesler o kadar sığlaşır ve nefes darlığı oluşur. Boğulma ve ölüm korkusu sıklıkla soruna eklenerek sorunu daha da kötüleştirir.

Formlar: Dispne kendini nasıl gösterir?

Doktorlar için dispne, süresi veya esas olarak meydana geldiği durumlar gibi çeşitli kriterlere göre daha kesin bir şekilde karakterize edilebilir. Bazı örnekler:

Nefes darlığının süresine bağlı olarak akut ve kronik dispne ayrımı yapılır. Akut dispneye örneğin astım krizi, pulmoner emboli, kalp krizi veya panik atak neden olur. Kronik nefes darlığı, örneğin kalp yetmezliği, KOAH veya pulmoner fibrozda gözlenir.

Nefes darlığı istirahat halinde zaten ortaya çıkıyorsa buna istirahat dispnesi denir. Birisi yalnızca fiziksel efor sırasında nefesini kaybederse buna efor dispnesi denir.

Nefes darlığı çoğunlukla düz yatarken fark ediliyorsa ancak otururken veya ayakta dururken düzeliyorsa bu ortopnedir. Bazı hastalarda durum daha da zordur: Nefes darlığı, özellikle sol tarafa yattıklarında, sağ tarafa yattıklarında ise daha az acı verir. Buna daha sonra trepopne denir.

Ortopnenin karşılığı, öncelikle hasta dik pozisyondayken (ayakta veya otururken) ortaya çıkan nefes darlığı ile karakterize edilen platipnedir.

Bazen dispnenin şekli zaten altta yatan nedene dair doktora ipuçları verir. Örneğin Trepopnea çeşitli kalp hastalıklarının tipik bir örneğidir.

Bu konuda ne yapılabilir?

Nefes darlığı oluştuğunda yapılacak en iyi şey derhal doktora başvurmaktır. Kısa vadede, aşağıdaki ipuçları bazen nefes darlığına karşı yardımcı olabilir:

  • Akut nefes darlığı durumunda, etkilenen kişi vücudunun üst kısmı dik olacak şekilde oturur ve kollarını (hafifçe bükülmüş) uyluklarından destekler. Bu duruşta (“araba koltuğu” denir) belirli kaslar nefes almayı ve nefes vermeyi mekanik olarak destekler.
  • Etkilenenlerin mümkün olduğu kadar sakin kalmaları veya tekrar sakinleşmeleri tavsiye edilir. Özellikle psikolojik olarak tetiklenen nefes darlığı durumunda, bu genellikle nefes almanın normale dönmesine yardımcı olur.
  • Serin ve temiz havanın da faydalı bir etkisi vardır. En azından soğuk havanın daha fazla oksijen içermesi nedeniyle. Bu genellikle dispneyi hafifletir.
  • Astımlıların astım spreylerini her zaman el altında bulundurmaları tavsiye edilir.
  • Uzun süredir kronik akciğer hastalığı olan hastaların evlerinde sıklıkla oksijen tüpü bulunur. Oksijen dozunu doktorunuzla tartışmak en iyisidir.

Nefes darlığı: Hekim tarafından tedavi

Dispnenin tedavisi nedene bağlıdır. Buna göre değişir. Bazı örnekler:

Astımlı kişilere genellikle inhalasyon için antiinflamatuar glukokortikoidler (“kortizon”) ve/veya beta-sempatomimetikler (bronşları genişletici) verilir.

Pulmoner emboli durumunda insanlara genellikle ilk verilen şey sakinleştirici ve oksijendir. Gerekirse doktorlar dolaşımı stabilize eder. Embolinin tetikleyicisi olan akciğer damarındaki kan pıhtısı ilaçla çözülür. Ayrıca bir operasyonla çıkarılması da gerekebilir.

Nefes darlığının nedeni demir eksikliğine bağlı anemi ise hastaya demir takviyesi verilir. Ağır vakalarda kan (kırmızı kan hücreleri) transfüzyon olarak uygulanır.

Nefes darlığının nedeni göğüs bölgesindeki kanserli bir tümör ise tedavi hastalığın evresine göre değişir. Mümkünse tümör cerrahi olarak çıkarılır. Kemoterapi ve/veya radyasyon tedavisi de uygun olabilir.

Bilgiler

Nefes darlığının birçok farklı nedeni mümkündür. Bunlardan bazıları doğrudan üst veya alt solunum yolları ile ilgilidir (örn. solunan yabancı cisim, psödokrup, astım, KOAH, pulmoner emboli). Ayrıca çeşitli kalp rahatsızlıkları ve diğer hastalıklar da nefes darlığıyla ilişkilidir. Dispnenin ana nedenlerine genel bir bakış:

Solunum yollarındaki nedenler

Yabancı cisimler veya kusma: Yabancı bir cisim "yutulursa" ve trakea veya bronşlara girerse, bu durum akut solunum sıkıntısına ve hatta boğulmaya neden olur. Aynı şey, örneğin kusmuğun hava yollarına girmesi durumunda da olur.

Anjiyoödem (Quincke ödemi): Derinin ve/veya mukoza zarının ani şişmesi. Ağız ve boğaz bölgesinde oluşan bu tür şişlikler nefes darlığına ve hatta boğulmaya neden olur. Anjiyoödem alerjik olabilir ancak bazen çeşitli hastalıklar ve ilaçlar nedeniyle tetiklenebilir.

Psödokrup: Krup sendromu olarak da bilinen bu solunum yolu enfeksiyonuna genellikle virüsler (soğuk algınlığı, grip veya kızamık virüsleri gibi) neden olur. Üst solunum yollarındaki ve laringeal çıkıştaki mukoza zarının şişmesini içerir. Bunun sonucunda ıslıklı nefes alma sesleri ve havlayan bir öksürük ortaya çıkar. Ağır vakalarda solunum sıkıntısı da ortaya çıkabilir.

Difteri (“gerçek krup”): Bu bakteriyel solunum yolu enfeksiyonu aynı zamanda üst solunum yolunun mukoza zarının şişmesine de neden olur. Hastalık gırtlağa yayılırsa havlayan bir öksürük, ses kısıklığı ve en kötü durumda hayatı tehdit eden nefes darlığı ortaya çıkar. Ancak aşı sayesinde difteri artık Almanya'da nadir görülüyor.

Ses tellerinin felci: Bilateral ses teli felci, nefes darlığının bir başka olası nedenidir. Örneğin boğaz bölgesinde yapılan ameliyatlardan kaynaklanan sinir hasarı veya çeşitli hastalıklar sırasında sinir hasarı nedeniyle ortaya çıkar.

Vokal frenulum spazmı (glottis spazmı): Bu durumda laringeal kaslara aniden kramp girerek glottisi daraltır ve nefes darlığına neden olur. Glottis spazm nedeniyle tamamen kapanırsa hayati tehlike söz konusudur. Esas olarak çocuklarda görülür. Soluduğumuz havadaki tahriş edici maddeler (bazı uçucu yağlar gibi) tarafından tetiklenir.

Bronşiyal astım: Bu kronik solunum yolu hastalığı sıklıkla nefes darlığı ataklarının nedenidir. Astım krizi sırasında, akciğerlerdeki hava yolları geçici olarak daralır; polen gibi alerjenler (alerjik astım) ya da örneğin fiziksel efor, stres veya soğuk (alerjik olmayan astım) nedeniyle tetiklenir.

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH): KOAH aynı zamanda akciğerlerdeki hava yollarının daralmasıyla ilişkili yaygın bir kronik solunum hastalığıdır. Ancak bu daralma astımdan farklı olarak kalıcıdır. KOAH'ın ana nedeni sigara içmektir.

Zatürre: Çoğu durumda ateş ve yorgunluk gibi semptomların yanı sıra nefes darlığını da beraberinde getirir. Zatürre sıklıkla solunum yolu enfeksiyonunun bir sonucudur ve genellikle büyük komplikasyon olmadan iyileşir. Ancak zatürre çocuklar ve yaşlılar için tehlikeli olabilir.

Kovid-19: Pek çok Kovid hastası, hastalığın hafif seyrinden sonra bile nefes alma zorluklarından şikayetçi. Doktorlar bunun nedeni olarak akciğerlerdeki kan damarlarındaki patolojik değişikliklerden ve gaz alışverişini engelleyen küçük pıhtılardan şüpheleniyorlar. Ağır vakalarda büyük doku hasarı ve akciğerlerdeki ince kan damarlarında yeniden şekillenme gözlenir. Uzun süreli veya covid sonrası dönemde nefes darlığı da eşlik edebilir.

Atelektazi: Atelektazi, doktorlar tarafından akciğerin çökmüş (“çökmüş”) bölümünü tanımlamak için kullanılan terimdir. Derecesine bağlı olarak nefes darlığı daha fazla veya daha az şiddetli olabilir. Atelektazi doğuştan olabileceği gibi bir hastalıktan (pnömotoraks, tümör gibi) veya içeri giren yabancı cisimden de kaynaklanabilir.

Pulmoner fibroz: Pulmoner fibroz, akciğerlerdeki bağ dokusunun patolojik olarak artması ve ardından sertleşip yara almasıdır. Bu ilerleyici süreç akciğerlerdeki gaz alışverişini giderek bozar. Bu, başlangıçta yalnızca fiziksel efor sırasında, daha sonra dinlenme sırasında da nefes darlığına neden olur. Olası tetikleyiciler arasında kirleticilerin solunması, kronik enfeksiyonlar, akciğerlere radyasyon ve bazı ilaçlar yer alır.

Plevra efüzyonu: Plevra (plevra) göğüste iki kanatlı bir deridir. İç tabaka (plevra) akciğerleri kaplar ve dış tabaka (plevra) göğsü kaplar. Aralarındaki dar boşluk (plevral boşluk) bir miktar sıvıyla doludur. Hastalık nedeniyle bu sıvı miktarı artarsa ​​(örneğin nemli plörezi durumunda) buna plevral efüzyon denir. Büyüklüğüne göre nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi ve göğüste solunum ağrısını tetikler.

Pnömotoraks: Pnömotoraksta hava, akciğer ile plevra arasındaki boşluk şeklindeki boşluğa (plevral boşluk) girmiştir. Ortaya çıkan semptomlar, bu hava sızıntısının nedenine ve kapsamına bağlıdır. Örneğin, nefes darlığı, huzursuz öksürük, göğüste bıçaklanma ve solunum ağrısı, ciltte ve mukozada mavi renk değişikliği (siyanoz) vardır.

Pulmoner hipertansiyon: Pulmoner hipertansiyonda akciğerlerdeki kan basıncı kalıcı olarak yükselir. Şiddetine bağlı olarak bu durum nefes darlığı, çabuk yorulma, bayılma veya bacaklarda su tutulması gibi semptomları tetikler. Pulmoner hipertansiyon başlı başına bir hastalıktır veya başka bir hastalığın (KOAH, pulmoner fibroz, HIV, şistozomiyaz, karaciğer hastalığı ve diğerleri gibi) sonucu olabilir.

“Akciğerlerde su” (akciğer ödemi): Akciğerlerde sıvı birikmesi anlamına gelir. Örneğin kalp hastalığı, toksinler (duman gibi), enfeksiyonlar, sıvıların solunması (su gibi) veya bazı ilaçlar buna neden olur. Akciğer ödeminin tipik semptomları nefes darlığı, öksürük ve köpüklü balgamdır.

Tümörler: İyi huylu veya kötü huylu doku büyümeleri hava yollarını daralttığında veya tıkadığında nefes darlığı da ortaya çıkar. Bu, örneğin akciğer kanserinde olur. Bir tümörün cerrahi olarak çıkarılmasından sonraki skar dokusu da hava yollarını daraltarak hava akışını engelleyebilir.

Kalpteki nedenler

Nefes darlığından çeşitli kalp rahatsızlıkları da sorumlu olabilir. Bunlar arasında örneğin: Kalp yetmezliği, kalp kapakçık hastalığı, kalp krizi veya kalp kası iltihabı yer alır.

Kalp kapak kusurları da nefes darlığına neden olabilir. Örneğin, mitral kapakta (sol atriyum ile sol ventrikül arasındaki kalp kapakçığı) sızıntı varsa (mitral kapak yetmezliği) veya daralmışsa (mitral kapak stenozu), etkilenen kişiler diğer semptomların yanı sıra nefes darlığı ve öksürükten yakınır.

Ani şiddetli nefes darlığı, göğüste endişe veya sıkışma hissi, ayrıca endişe ve hatta ölüm korkusu, kalp krizinin tipik belirtileridir. Özellikle kadınlarda bulantı ve kusma da görülebilir.

Efor sırasında nefes darlığı, halsizlik ve artan yorgunluk, gribe benzer semptomlarla (soğuk algınlığı, öksürük, ateş, baş ağrısı ve uzuvlarda ağrı) birlikte ortaya çıkıyorsa, bunun nedeni kalp kası iltihabı (miyokardit) olabilir.

Nefes darlığının diğer nedenleri

Nefes darlığının başka olası nedenleri de vardır. Bazı örnekler:

  • Anemi: Kırmızı kan hücrelerinde oksijenin taşınması için gerekli olan kırmızı kan pigmenti hemoglobinin eksikliği. Bu nedenle anemi muhtemelen diğer semptomların yanı sıra nefes darlığı, çarpıntı, kulak çınlaması, baş dönmesi ve baş ağrılarını tetikler. Aneminin olası tetikleyicileri arasında demir veya B12 vitamini eksikliği yer alır.
  • Göğüs yaralanması (göğüs travması): Örneğin kaburgaların ezilmesi veya kırılması durumunda nefes darlığı da meydana gelir.
  • Skolyoz: Skolyozda omurga kalıcı olarak yana doğru eğilir. Eğrinin şiddetli olduğu ciddi vakalarda bu, akciğer fonksiyonunu bozar ve nefes darlığına neden olur.
  • Sarkoidoz: Bu inflamatuar hastalık, nodüler doku değişikliklerinin oluşmasıyla ilişkilidir. Bunlar potansiyel olarak vücudun herhangi bir yerinde oluşabilir. Çoğu zaman akciğerler etkilenir. Bu, diğer şeylerin yanı sıra kuru öksürük ve efora bağlı nefes darlığı ile tanınabilir.
  • Nöromüsküler hastalıklar: Bazı nöromüsküler hastalıklar da bazen solunum kasları etkilendiğinde nefes darlığına neden olur. Örnekler arasında çocuk felci (çocuk felci), ALS ve miyastenia gravis bulunur.
  • Hiperventilasyon: Bu terim, nefes darlığı hissiyle ilişkili alışılmadık derecede derin ve/veya hızlı nefes almayı ifade eder. Bunun nedeni bazı hastalıkların yanı sıra çoğu zaman büyük stres ve heyecandır. Kadınlar erkeklerden daha sık etkilenir.
  • Depresyon ve anksiyete bozuklukları: Her iki durumda da, hastalar bazen aşamalı olarak nefes alamama hissine kapılırlar.

Psikolojik olarak tetiklenen nefes darlığına (depresyonda, strese bağlı hiperventilasyonda, anksiyete bozukluklarında ve diğerlerinde) psikojenik dispne de denir.

Ne zaman doktora görünmeli?

Kademeli veya ani olsun, dispnesi olan kişilerin her zaman bir doktora görünmesi tavsiye edilir. İlk başta başka bir belirti görünmese bile nefes darlığının nedeni ciddi hastalıklar olabilir.

Göğüs ağrısı veya mavi dudaklar ve soluk cilt gibi ek belirtiler ortaya çıkarsa en iyisi derhal acil doktoru aramaktır! Çünkü bunlar kalp krizi ya da akciğer embolisi gibi yaşamı tehdit eden bir nedenin belirtileri olabilir.

Doktor ne yapar?

İlk olarak doktor tıbbi geçmiş (anamnez) hakkında özel sorular soracaktır, örneğin:

  • Nefes darlığı ne zaman ve nerede ortaya çıktı?
  • Nefes darlığı istirahat halinde mi yoksa sadece fiziksel aktivite sırasında mı ortaya çıkıyor?
  • Nefes darlığı belirli vücut pozisyonlarına veya günün saatlerine mi bağlıdır?
  • Nefes darlığı son zamanlarda kötüleşti mi?
  • Nefes darlığı ne sıklıkla ortaya çıkıyor?
  • Nefes darlığı dışında başka belirtiler var mı?
  • Altta yatan herhangi bir rahatsızlığınız var mı (alerji, kalp yetmezliği, sarkoidoz veya diğerleri)?

Anamnez görüşmesinin ardından çeşitli incelemeler yapılır. Dispnenin nedenini ve boyutunu belirlemeye yardımcı olurlar. Bu muayeneler şunları içerir:

  • Akciğerleri ve kalbi dinlemek: Doktor, örneğin şüpheli solunum seslerini tespit etmek için steteskopla göğsü dinler. Ayrıca genellikle kalbi dinler.
  • Kan gazı değerleri: Doktor, diğer şeylerin yanı sıra kanın oksijene ne kadar doymuş olduğunu belirlemek için nabız oksimetresini kullanır.
  • Solunum fonksiyon testi: Akciğer fonksiyon testi (spirometri gibi) yardımıyla hekim, akciğerlerin ve hava yollarının fonksiyonel durumunu daha kesin bir şekilde değerlendirebilir. Bu, örneğin KOAH veya astımın boyutunu değerlendirmenin çok iyi bir yoludur.
  • Akciğer endoskopisi: Akciğer endoskopisi (bronkoskopi) sayesinde farenks, gırtlak ve üst bronşlar daha detaylı görüntülenebilir.
  • Görüntüleme prosedürleri: Ayrıca önemli bilgiler de sağlayabilirler. Örneğin, röntgen, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme, akciğer iltihabını, pulmoner emboliyi ve göğüs boşluğundaki tümörleri tespit edebilir. Ultrason ve nükleer tıp muayeneleri de kullanılabilir.

Nefes darlığının şiddeti Borg ölçeği kullanılarak değerlendirilebilir: Bu ya doktor tarafından (hastanın tanımına göre) ya da hastanın kendisi tarafından bir anket kullanılarak yapılır. Borg ölçeği 0'dan (hiç nefes darlığı yok) 10'a (maksimum nefes darlığı) kadar değişir.

Önleme

Öte yandan birçok akut neden özel olarak önlenemez.

Dispne hakkında sık sorulan sorular

Nefes darlığı nedir?

Bir kişi yeterli hava almakta zorluk çektiğinde buna dispne denir. Bu, nefes darlığı veya nefes darlığı için kullanılan tıbbi terimdir. Bunun nedenleri arasında örneğin kalp ve akciğer hastalıkları, oksijen eksikliği, gaz çıkışından veya diğer toksik maddelerden kaynaklanan zehirlenmeler sayılabilir. Şiddetine bağlı olarak dispne hafif, şiddetli veya kalıcı olabilir.

Nefes darlığının belirtileri nelerdir?

Nefes almada zorluk, nefes darlığı ve yeterli hava alamama hissi nefes darlığının tipik belirtileridir. Diğer semptomlar göğüs ağrısı, baş dönmesi, terleme ve kaygıyı içerir. Şiddetli dispnede oksijen eksikliği nedeniyle dudaklarda, yüzde veya ekstremitelerde mavimsi bir renk değişikliği olabilir.

Nefes darlığının nedenleri nelerdir?

Kardiyovasküler hastalık, akciğer hastalığı ve anemi nefes darlığının yaygın nedenleridir. Hafif bir efor bile nefes darlığına neden olur ve bazen bu durum fiziksel dinlenme sırasında bile meydana gelir. Diğer tetikleyiciler ise zehirlenme, oksijen eksikliği veya obezite, psikolojik stres durumları veya kaygı ve panik durumlarıdır. Nedenleri her zaman bir doktor tarafından açıklığa kavuşturulmalıdır.

Dispne tehlikeli midir?

Nefes darlığım varsa ne yapabilirim?

Belirgin nefes darlığı durumunda dik oturun, kollarınız yanlarınızda olacak şekilde kendinizi destekleyin ve mümkün olduğunca sakin ve sabit bir nefes alma ritmi bulmaya çalışın. Stresten ve fiziksel efordan kaçının. Nefes darlığı geçmezse veya kötüleşmezse derhal tıbbi yardım alın. Uzun vadede kilo kaybı, nefes egzersizleri ve düzenli hafif fiziksel egzersizler sıklıkla yardımcı olur.

Farklı dispne türleri nelerdir?

Akut ve kronik dispne arasında bir ayrım vardır. Akut nefes darlığı aniden ortaya çıkar ve acil tıbbi müdahale gerektirir. Kronik nefes darlığı daha uzun bir süre devam eder ve sıklıkla astım veya KOAH gibi uzun vadeli durumlarla ilişkilidir. Diğer tipler arasında ortopne (yatarken), paroksismal gece dispnesi (uyku sırasında) ve egzersize bağlı dispne (fiziksel efor sırasında) yer alır.

Nefes darlığınız varsa nasıl uyumalısınız?

Nefes darlığı için vücudun üst kısmı yukarıdayken uyumak en iyisidir. Bu özellikle bacaklarda su tutulması (ödem) ile ilişkili birçok kalp yetmezliği türünde rahatlatıcıdır. Yatmadan önce alkolden ve ağır yemeklerden kaçının çünkü bunlar nefes darlığını artırabilir.

Nefes darlığından hangi doktor sorumludur?