Kısa bir bakış
- Semptomlar: Ateş, kızarıklık veya şişlik gibi akut genel inflamasyon belirtileri, genellikle etkilenen vücut kısmında lokalize ağrı
- Hastalığın prognozu ve seyri: Hızlı ve tutarlı tedavi ile akut inflamasyon tedavi edilebilir, kronik forma geçiş mümkündür, tıbbi tedavi olmaksızın yaşamı tehdit eden kan zehirlenmesi riski
- Nedenleri ve risk faktörleri: Çoğunlukla bakterilerden kaynaklanır, risk şunlara bağlıdır: Yaş, ameliyatlar, eşlik eden hastalıklar vb.
- Teşhis: Tıbbi konsültasyon, fizik muayene, kandaki iltihap değerleri, manyetik rezonans tomografi, bilgisayarlı tomografi, röntgen, ultrason
- Tedavi: immobilizasyon, antibiyotikler, iltihabın cerrahi olarak temizlenmesi
Kemik iltihabı nedir?
Osteit ve osteomiyelite çoğu durumda bakteriler neden olur ve çok nadiren virüsler veya mantarlar neden olur. Osteomiyelit en sık kemik cerrahisinden sonra ortaya çıkar. Diğer tetikleyiciler kemik kırıkları veya enfeksiyonlardır. Henüz açıklanamayan nedenlerden dolayı erkekler kadınlardan daha sık etkilenmektedir.
Çoğu zaman bacak kemikleri, özellikle de üst veya alt bacak kemikleri iltihaplanır. Kemik iltihabının özel bir türü, omurga kemiklerinin (omurga gövdeleri) iltihaplandığı spondilittir. Bu iltihaplanma esas olarak yetişkinlerde görülür.
Osteitin belirtileri nelerdir?
Osteit (kemik iltihabı) ve osteomiyelit (kemik iliği iltihabı) semptomları genellikle iltihabın nasıl geliştiğine bağlıdır.
Kemik iltihabı akut olarak ortaya çıkarsa, genellikle tipik iltihaplanma belirtileri ortaya çıkar. Bunlar şunları içerir:
- Genel yorgunluk
- Ateş ve titreme
- Ağrı
- şişme ve aşırı ısınma, bazen vücudun etkilenen kısmında kızarıklık
Akut osteomiyelite genellikle kan dolaşımı yoluyla kemiğe bulaşan bakteriler neden olur. Doktorlar daha sonra buna akut hematojen osteomiyelit adını verirler.
Kemik iltihabının kronik formu (osteit) ise semptomlar genellikle iltihaplanmanın daha az tipik halidir. Ağrı genellikle donuktur ve çok az genel şikayet vardır. Ayrıca her zaman uzun semptomsuz dönemler vardır. Ancak kemik iltihabı yeniden ortaya çıkarsa, her salgında akut enfeksiyonun tüm belirtileri yeniden ortaya çıkabilir.
Kronik kemik iltihabında vücut, iltihaplı bölgenin çevresinde bir çeşit kapsül oluşturarak bakterilerle kendisi savaşmaya çalışabilir. Ancak bu kapsülün içinde bakteriler yaşamaya devam ediyor. Bu, etkilenen eklemde ağrıya ve hareket kısıtlılığına neden olur. Zaman zaman kapsülün içi irin şeklinde dışarıya boşalır.
Kemik iltihabının riskleri nelerdir?
Kemik iliği iltihabından (osteomiyelit) veya kemik iltihabından (osteit) kurtulma riskleri ve şansı, iltihabın türüne, etkilenen kişinin yaşına, bağışıklık sisteminin gücüne ve ilgili patojenin türüne bağlıdır. Temel olarak hastalık tıbbi bakım gerektirir. Aksi halde vücudun etkilenen bölgelerinde kalıcı hasar oluşması ve kan zehirlenmesi (sepsis) riski vardır. Sepsis yaşamı tehdit edici olabilir.
Akut kemik iliği iltihabının, derhal tıbbi tedavi sağlandığı takdirde iyileşme şansı yüksektir. Kemik iliği iltihabı olan çocuklarda iyileşme şansı genellikle yetişkinlere göre daha iyidir. Kemik iltihabı, doktorun zamanında tespit edip tedavi etmesi durumunda genellikle kalıcı bir hasara yol açmadan tedavi edilebilir.
Çocuklarda ise osteomyelitin kemiklerin büyüme plakalarını etkilemesi durumunda büyüme bozukluğu riski vardır. Çocuklarda büyüme plakaları hâlâ kıkırdaktan yapılmıştır ve sürekli olarak yeni kemik maddesi oluşturarak sağlıklı büyümeyi sağlar. Bir şey bu süreci bozarsa, bazı durumlarda bu, iltihabın odağının bulunduğu yere bağlı olarak boy kısalığına ve kol ve bacaklarda kısalmaya neden olur.
Kemik iltihabı nasıl gelişir?
Kemik iltihabı, örneğin açık bir yaralanma veya cerrahi yara durumunda bakterilerin kemiğe dışarıdan ulaşmasıyla ortaya çıkar. Tam olarak hangi kemiklerin etkilendiği, neden olan yaralanmanın konumuna bağlıdır. Kemik iliği iltihabı, bakterilerin kan dolaşımı yoluyla (hematojen) kemiğe girmesiyle de ortaya çıkar.
Kemik iltihabının gelişim türleri
Hematojen (endojen) kemik iltihabı: Bakteriler kan dolaşımı yoluyla kemiğe girdiğinde kemikte iltihaba neden olma ihtimali vardır. Bu durumda kemik iliği iltihabı meydana gelir çünkü bu doku kan damarlarıyla doludur.
Temel olarak herhangi bir bakteriyel enfeksiyonun hematojen osteomiyelite neden olma potansiyeli vardır. Bakteriler başlangıçta örneğin otitis media veya çene iltihabından gelse bile. Çene iltihabı, örneğin diş hekimi veya ağız cerrahı ciddi derecede iltihaplı bir dişi çektiğinde bir komplikasyon olarak ortaya çıkar.
Travma sonrası (ekzojen) kemik iltihabı: Bu tip gelişimde bakteriler kemiğe dışarıdan ve lokal olarak, örneğin açık bir kaza yarası yoluyla, özellikle de kemik açığa çıkmışsa ulaşır. Ameliyat sırasında veya sonrasında ameliyat yarasında meydana gelen enfeksiyonlar da buraya dahildir.
Diğer şeylerin yanı sıra, ameliyat sırasında kemiğe yerleştirilen vida veya plakaların kenarlarında kemik enfeksiyonları meydana gelir. Bunun bir nedeni bağışıklık savunmasının bu bölgelerde düzgün çalışmamasıdır. Bu nedenle bakteriler burada rahatsız edilmeden çoğalır ve bazen kemik iltihabına neden olur.
Kemik iltihabı patojenleri
Enflamasyonun nasıl geliştiğine bakılmaksızın birçok patojenin kemik iltihabına neden olma potansiyeli vardır:
- En yaygın olanı (yüzde 75-80) bakteriyel patojen Staphylococcus aureus'tur (hem çocuklarda hem de yetişkinlerde)
- Diğer yaygın bakteriler arasında A grubu streptokok ve pnömokok bulunur.
Kemik iltihabı için risk faktörleri
Aşağıdaki risk faktörleri, bir yaralanma veya ameliyat sonrasında kemik iltihabı gelişme riskini artıranlar arasındadır:
- Düşük yaş: Büyüme plakası kanla iyi beslenir
- İleri yaş: Kemiğe kan akışı azalır
- Eşlik eden hastalıklar: Diyabet ve/veya periferik arter hastalığı (pAVK)
- İmmün yetmezlik: HIV veya immünsüpresyon gibi hastalıklar nedeniyle
- Orak hücre hastalığı
- Böbrek ve/veya karaciğer zayıflığı
- Nikotin, alkol ve uyuşturucu kullanımı
Kemik iltihabı nasıl teşhis edilir?
- Son birkaç gün içinde ateş veya halsizlik gibi hastalık belirtilerinde artış yaşadınız mı?
- Son birkaç gün veya hafta içinde ameliyat oldunuz mu?
- Ağrılar ve acılar tam olarak nerede?
Tıbbi öykünün ardından fizik muayene yapılır. İlk olarak doktor ağrıyan kemikleri veya eklemleri elle muayene eder. Basınç ağrısı ortaya çıkarsa veya belirgin bir şişlik veya kızarıklık görülürse, bu kemik iltihabının başka bir göstergesidir.
Ayrıca doktor kan alır ve kan sayımı yaptırır. Yüksek düzeyde beyaz kan hücreleri (lökositler) ve yüksek düzeyde C-reaktif protein (CRP), vücutta iltihaplanma olduğunu gösterir.
Eklem özellikle şişmişse, doktor bazen eklem delme işlemi gerçekleştirmek için biraz daha kalın bir iğne kullanır. Bu, daha sonra bir laboratuvarın belirli bakterileri kontrol ettiği eklem sıvısından bir numune almayı içerir.
Doktor, ek yumuşak dokuların (örneğin kasların) iltihaptan etkilenip etkilenmediğini veya eklem efüzyonunun olup olmadığını belirlemek için ultrason muayenesinden yararlanır.
Brodie apsesi
Çocukluk çağındaki kemik iltihabının özel bir şekli Brodie apsesidir. Bu durumda belirli bir sınır bölgesinde ağrılı bir şişlik meydana gelir. Laboratuvar bulguları genellikle önemsizdir ve semptomlar daha az belirgindir. Ancak radyografiler periosteumun kemikten (periosteum) ayrıldığını göstermektedir. MR ayrıca kemik yapısındaki değişiklikleri de gösterir.
Kemik iltihabı nasıl tedavi edilir?
Kemik iltihabını etkili bir şekilde tedavi etmek için buna neden olan bakterileri yok etmek önemlidir. Bu amaçla etkilenen kişiye antibiyotik tedavisi uygulanır. Hedefe yönelik bir tedavi için doktorlar bir doku örneği aracılığıyla patojeni belirlemeye çalışırlar. İdeal olarak bu, antibiyotiğin ilk uygulamasından önce yapılır. Diğer antibiyotiklere geçilmesine rağmen antibiyotik tedavisi başarısız olursa yaranın cerrahi olarak temizlenmesi gerekir.
Genel olarak doktorlar, vücudun etkilenen kısmının, özellikle akut formlarda en az bir hafta ve omurganın iltihaplanması durumunda daha da uzun süre hareketsiz kalmasını önermektedir. Hareketsizliğe bağlı trombozu önlemek için hastalara genellikle pasif egzersiz terapisi ve kan sulandırıcı ilaçlarla birlikte fizyoterapi uygulanır.
Hematojen akut osteomiyelit tedavisi
Kandaki patojenlerin neden olduğu akut kemik iliği iltihabında (osteomiyelit), doktorlar genellikle damar yoluyla infüzyon yoluyla, daha nadiren tablet formunda antibiyotik uygulamasını önerir. Antibiyotikler kan dolaşımı yoluyla kemik iliğine ulaşarak bakterileri öldürürler. Bu terapi genellikle başlangıçta hastanede birkaç hafta boyunca uygulanır.
Hematojen osteomiyelitin erken dönemde tanınması ve tedavi edilmesi iyi bir tedavi için çok önemlidir. Çocuklarda semptomların nereden kaynaklandığı uzun süre belirsiz olduğundan hastalık sıklıkla geç teşhis edilir. Bu sepsis riskini artırır. Bunu önlemek için doktorlar, hematojen osteomyelit konusunda makul bir şüphe oluştuğunda özellikle çocukları derhal hastaneye sevk etmektedir.
Travma sonrası akut osteomiyelit tedavisi:
Osteomiyelit bir yaralanma veya ameliyattan sonra ortaya çıkarsa, antibiyotik tedavisi tek başına genellikle iyileşmeye yol açmaz. Yaralı doku bunun için çok zayıf bir şekilde perfüze edilmiştir. Tipik olarak semptomlar yaralanma veya ameliyattan üç ila beş gün sonra burada ortaya çıkar. Doktorlar genellikle yarayı (tekrar) açar ve (tekrar) üzerinde ameliyat yapar.
Ameliyat sırasında doktorlar hedefe yönelik antibiyotik tedavisi için bir doku örneği alır, yabancı cisimleri çıkarır, kemiği stabilize eder, yarayı sular ve bazen yaraya lokal antibiyotik taşıyıcıları yerleştirir. Bunu birkaç hafta boyunca tekrar antibiyotik tedavisi izler.
Kronik osteomiyelit tedavisi:
Kemik yapıları zaten hasar görmüşse veya antibiyotik tedavisine rağmen iltihap ilerlemeye devam ediyorsa, etkilenen kemik dokusu genellikle ameliyatla çıkarılır. Yapay implantlar, kemiğin çıkarılan kısımlarının yerine geçerek iyileşme sonrasında tekrar stabil olmasını sağlar. Etkilenen kemikte plak veya vida gibi yabancı cisimler varsa ve bunların iyileşmeyi engelleme veya zorlaştırma riski varsa cerrah bunları da çıkarır.
Ameliyattan sonra seçilebilecek çeşitli tedavi seçenekleri vardır. Eklemler kemik iltihabından etkileniyorsa doktorlar genellikle antibiyotik içeren küçük süngerler kullanır. Ayrıca genellikle dışarıya, yara salgılarının eklemden dışarı akmasını sağlayan bir drenaj tüpü yerleştirirler.
Bazı kemik iltihabı vakalarında tek ameliyat yeterli olmamaktadır. Doktorlar daha sonra ya daha fazla iltihaplı dokuyu çıkarmak ya da daha önce çıkarılmış destek yapılarını veya implantları yeniden yerleştirmek için etkilenen bölgeyi tekrar ameliyat eder. Uzun süre semptom görülmese bile, ilk ameliyattan yıllar sonra yeni bir iltihap odağının oluşması (nüks) riski vardır.
Ameliyatın komplikasyonları
Her cerrahi prosedürde olduğu gibi, kemik iltihabı ameliyatının da belirli riskleri vardır. Ameliyat sırasında ve sonrasında vücudun açık olan bölgesinde kan damarlarının yaralanmasına bağlı olarak kanama, ikincil kanama ve morarma olabilir. Ayrıca bazen ameliyat bölgesindeki sinirlerin yaralanması nedeniyle yeniden enfeksiyon veya duyu bozuklukları riski de vardır.